Author: Dr. V Ramya, Consultant & Fertility Specialist
याला हिस्टेरोसॅल्पिंगोग्राम असेही म्हणतात, एचएसजी चाचणी हे स्त्री प्रजनन मार्गाचे परीक्षण करण्यासाठी एक निदान साधन आहे. गर्भाशयाच्या आणि फॅलोपियन ट्यूबमधील कोणत्याही विकृतींचे परीक्षण करण्यासाठी ही एक प्रभावी पद्धत आहे. या प्रक्रियेमध्ये गर्भाशयात विशेष डाई टाकणे, नंतर गर्भाशय आणि फॅलोपियन ट्यूब्सचा आकार आणि रचना कशी आहे हे पाहण्यासाठी सौम्य एक्स-रे वापरणे समाविष्ट असते.
एचएसजी चाचणी का केली जाते?
गर्भाशयाच्या परिस्थितीचे निदान करण्यासाठी:
एचएसजी चाचणी गर्भाशयात काही समस्या आहेत की नाही हे तपासण्यासाठी केले जाते ज्यामुळे स्त्रीच्या गर्भधारणेच्या क्षमतेवर परिणाम होऊ शकतो. हे फलित अंड्यांना जोडण्यापासून आणि योग्यरित्या वाढण्यापासून रोखू शकणारे गर्भाशयातील असामान्य आकार, फायब्रॉइड्स किंवा ट्यूमर सारखी वाढ आणि स्कार टिश्यू यासारख्या गोष्टी शोधण्यात मदत करते.
ट्यूबल लिगेशन प्रक्रियेची यशस्वीता तपासण्यासाठी:
ट्यूबल लिगेशन नावाच्या प्रक्रियेनंतर नळ्या पूर्णपणे ब्लॉक झाल्या आहेत की नाही हे तपासण्यासाठी देखील याचा वापर केला जातो, जिथे गर्भधारणा थांबवण्यासाठी नळ्या बांधल्या जातात.
फॅलोपियन ट्यूब्समधील अडथळे तपासण्यासाठी:
काही स्त्रियांना गर्भधारणा होण्यास त्रास होण्याचे एक मोठे कारण ब्लॉक केलेल्या फॅलोपियन ट्यूब्स आहेत. जेव्हा ट्यूब्स कफ, सेल बिट्स, पॉलीप्स किंवा फायब्रॉइड्स सारख्या घटकांच्या मुळे अवरोधित होतात, तेव्हा ते शुक्राणूंना अंडी किंवा फलित अंड्यांना गर्भाशयात येण्यापासून थांबवते. यामुळे गर्भाशयाच्या बाहेर गर्भधारणा देखील होऊ शकते, जी धोकादायक आहे. एचएसजी चाचणी नळ्यांमधील हे अवरोध शोधण्यात मदत करते.
एचएसजी चाचणीची तयारी कशी करावी?
- हे लक्षात ठेवणे चांगले आहे की एचएसजी चाचणी तुमच्या मासिक पाळीच्या शेवटच्या दरम्यान आणि तुम्ही ओव्हुलेशन सुरू करण्यापूर्वी, साधारणपणे तुमच्या मासिक पाळीच्या 5 ते 10 दिवसांच्या दरम्यान होते. परंतु तुमची सायकल साधारणपणे किती लांब असते यावर आधारित ही वेळ थोडी बदलू शकते.
- प्रक्रियेपूर्वी, दरम्यान आणि नंतर, तुम्हाला तुमच्या ओटीपोटात संक्रमण होण्याची शक्यता टाळण्यासाठी अँटीबायोटिक्स दिले जातील.
- प्रक्रियेच्या सुमारे एक तास आधी तुम्ही प्रिस्क्रिप्शनशिवाय मिळणारे वेदनाशामक औषध घेणे चांगले आहे. हे तुम्हाला प्रक्रियेदरम्यान जाणवणारी कोणतीही अस्वस्थता कमी करण्यात मदत करू शकते.
- तुम्हाला आयोडीन किंवा बीटाडाइनची ऍलर्जी असल्यास तुमच्या डॉक्टरांना सांगा. ते प्रक्रियेसाठी आयोडीनशिवाय कॉन्ट्रास्ट रंग वापरतील. तसेच, तुम्ही एक्स-रेबद्दल संवेदनशील असल्यास तुमच्या डॉक्टरांना त्याबद्दल आधीच कल्पना द्या.
- प्रक्रियेपूर्वी, तुम्ही गरोदर नाही याची खात्री करण्यासाठी ते युरिन प्रेग्नेंसी टेस्ट करतील.
- एचएसजी चाचणी ही एक दिवसाची प्रक्रिया म्हणून केली जाते आणि ती पूर्ण होण्यासाठी साधारणतः एक तासापेक्षा कमी वेळ लागतो.
- प्रक्रियेनंतर तुम्हाला घरी घेऊन जाण्यासाठी कोणाला तरी सोबत घेऊन जावा.
एचएसजी चाचणीनंतर काय अपेक्षा करावी?
फक्त लक्षात ठेवा की हे साइड इफेक्ट्स सामान्यत: प्रक्रियेनंतर काही दिवसांत निघून जातात.
ओटीपोटाच्या भागात थोडीशी अस्वस्थता जाणवू शकते (जर वेदना कायम राहिल्या तर तुमच्या प्रजनन तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या)
- ओटीपोटात दुखणे किंवा पेटके येणे
- योनिमार्गातून चिकट स्त्राव (रंगामुळे)
- सौम्य रक्तस्त्राव
- चक्कर येणे
- मळमळ होणे
एचएसजी चाचणीचे धोके काय आहेत?
एचएसजी चाचणी तुलनेने सुरक्षित आहे, परंतु दुर्मिळ प्रसंगांच्यामध्ये गुंतागुंत होऊ शकते:
- कॉन्ट्रास्ट डाईची ऍलर्जी
- गर्भाशय आणि फॅलोपियन ट्यूब्सचा संसर्ग
- गर्भाशयाला छिद्र पडणे
- थोड्या प्रमाणात असामान्य रक्तस्त्राव (जर तो काही तासांपेक्षा जास्त काळ टिकत असेल आणि मासिक पाळीपेक्षा जास्त असेल, तर तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या)
- ताप किंवा थंडी वाजून येणे
एचएसजी चाचणी ही वेदनादायक प्रक्रिया आहे का?
एचएसजी चाचणी सहसा वेदनारहित असते, परंतु काही स्त्रियांना त्यांच्या वेदना सहनशीलतेच्या आधारावर वेगळे वाटू शकते. बहुतेकांसाठी, ही फक्त सौम्य अस्वस्थता आहे. डाई हळूवारपणे योनीमार्गे गर्भाशयात आणि नळ्यामध्ये टाकली जाते. डाई इंजेक्ट केल्यावर काही स्त्रियांना थोड पोटात दुखू शकते. वेदना शामक औषधे घेतल्याने कोणतीही अस्वस्थता कमी होण्यास मदत होते.
एचएसजी चाचणी कोणी टाळली पाहिजे?
खालील परिस्थिती मध्ये महिलांनी एचएसजी चाचणी टाळावी
- गरोदरपण
- पेल्विक इन्फ्लेमेटरी डिसीज (PID)
- योनिमार्गातून अस्पष्ट रक्तस्त्राव
एचएसजी चाचणी निकालांचे स्पष्टीकरण
तुमचे फर्टिलिटी डॉक्टर स्कॅन पाहतील आणि परिणामांवर आधारित पुढे काय करायचे ते ठरवतील. जर अहवालात फॅलोपियन ट्यूबमध्ये अडथळा दिसत असेल तर ते अधिक तपासण्यासाठी लॅपरोस्कोपी करू शकतात किंवा ते इन विट्रो फर्टिलायझेशन (IVF) उपचार सुचवू शकतात.
एचएसजी चाचणी गर्भधारणेची शक्यता सुधारू शकते?
काहीवेळा, एचएसजी चाचणीनंतर, जोडप्यांना काही महिन्यांपर्यंत गरोदर राहण्याची चांगली संधी असते. चाचणीनंतर 3 महिन्यांपर्यंत प्रयत्न करणे सुरक्षित आहे. हे घडू शकते कारण चाचणी दरम्यान वापरण्यात आलेला रंग फॅलोपियन नलिका अवरोधित करणाऱ्या गोष्टी साफ करू शकतो, ज्यामुळे गरोदर राहणे सोपे होते. परंतु लक्षात ठेवा, हे प्रत्येक वेळी घडण्याची हमी नसते.
एचएसजी चाचणी हाच एकमेव पर्याय आहे का?
लॅपरोस्कोपी आणि हिस्टेरोस्कोपी सारख्या इतर चाचण्या आहेत. ते गर्भाशयाच्या आत समस्या शोधण्यात मदत करतात परंतु फॅलोपियन नलिका अवरोधित आहेत का ते दर्शवत नाहीत.
वारंवार होणारे गर्भपात आणि असामान्य रक्तस्त्राव यांच्या बाबतीतही एचएसजी चाचणीचा विचार केला जातो.