Author: Dr. Hema Vaithianathan
આઈવીએફ ઉપચારમાં, સ્ત્રી સાથી પાસેથી મેળવેલા ઇંડા અને પુરૂષ સાથી પાસેથી એકત્ર કરાયેલા શુક્રાણુઓને આઈવીએફ પ્રક્રિયા દ્વારા પોતાની જાતે ફલિત કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે અથવા આઈસીએસઆઈ પ્રક્રિયામાં એક શુક્રાણુ સીધા જ ઇંડામાં ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવે છે જે પછી ગર્ભ નિર્માણ માટે સાવચેતીપૂર્વક સંવર્ધન કરવામાં આવે છે. આ ગર્ભ કાં તો ઇંડા પુનઃપ્રાપ્તિના 3 અથવા 5 દિવસમાં સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થઈ શકે છે અથવા કેટલાક પરિબળોને આધારે કેટલાક અઠવાડિયા, મહિનાઓ અથવા વર્ષો પછી ફ્રીઝ થઈ શકે છે અને ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત કરી શકાય છે. ચાલો આપણે ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર પ્રક્રિયા, સમયરેખા અને સફળતા દરને સમજીએ.
કોને એફઈટીની જરૂર છે?
– કેટલીક સ્ત્રીઓના કિસ્સામાં, જેમને આઈવીએફ દરમિયાન હોર્મોન સ્ટીમ્યુલેશનને કારણે અંડાશયના હાયપરસ્ટિમ્યુલેશન સિન્ડ્રોમ (ઓએચએસએસ) થવાનું ઊંચું જોખમ હોઈ શકે છે, એફઈટીની ભલામણ કરવામાં આવે છે જેમાં એમ્બ્રીયોને એક જ ચક્રમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવતાં નથી પરંતુ પછીથી જ્યારે સ્થિતિઓ ટ્રાન્સફર માટે અનુકૂળ થાય ત્યારે ટ્રાન્સફર કરવા માટે ફ્રીઝ કરવામાં આવે છે.
– જે યુગલો 35+ છે અને જે યુગલોને આનુવંશિક વિકૃતિઓ છે જેમના માટે પીજીટી (પ્રીઇમ્પ્લાન્ટેશન જિનેટિક ટેસ્ટિંગ) જરૂરી છે, તેમને ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફરની જરૂર છે. પીજીટીના કિસ્સામાં, ભ્રૂણમાંથી લેવામાં આવેલ થોડા કોષોનું રંગસૂત્રોની અસામાન્યતાઓ માટે વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે અને માત્ર તે જ ભ્રૂણનો ઉપયોગ ગર્ભ સ્થાનાંતરણ માટે થાય છે જે તંદુરસ્ત હોય છે.
– કેન્સરનું નિદાન થયેલ સ્ત્રીઓ માટે, કેન્સરની સારવાર પહેલાં ભ્રૂણને ફ્રીઝ કરી શકાય છે અને ભવિષ્યમાં તેનો ઉપયોગ ગર્ભધારણ પ્રાપ્ત કરવા માટે થઈ શકે છે.
– જે યુગલો માતાપિતા બનવાનું મુલતવી રાખવા માંગે છે તેઓ તેમના ભ્રૂણને ફ્રીઝ કરી શકે છે જે તેમને તેમની પ્રજનન ક્ષમતાને જાળવી રાખવામાં મદદ કરશે કારણ કે પ્રજનન ક્ષમતા વય સાથે ઘટતી જાય છે.
– કેટલાક યુગલોમાં જ્યારે વધુ ભ્રૂણ નિર્માણ થાય છે, તો વધારાના ભ્રૂણને ફ્રીઝ કરી શકાય છે અને ભવિષ્યમાં ફરીથી ગર્ભધારણ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે જો યુગલ તેમના પરિવારને વિસ્તારવા ઈચ્છે છે.
એફઈટી કેવી રીતે કામ કરે છે?
આઈવીએફ પ્રક્રિયા દરમિયાન, પુરૂષ સાથી પાસેથી એકત્ર કરાયેલા શુક્રાણુના ગર્ભાધાન અને સ્ત્રી સાથી પાસેથી મેળવેલા ઇંડા પછી, વિકસિત ગર્ભ કાં તો તે જ દિવસે ફ્રીઝ થઈ જાય છે અથવા તેને ત્રીજા દિવસ સુધી વિકસિત થવા દેવામાં આવે છે (જેને ક્લીવેજ સ્ટેજ કહેવાય છે) અને દિવસ 3 પર ફ્રીઝ કરાય છે અથવા તેને 5મા દિવસ સુધી વિકસિત થવા દેવામાં આવે છે (જેને બ્લાસ્ટોસિસ્ટ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે) અને તે 5મા દિવસે ફ્રીઝ કરાય છે.
એફઈટી, 2 પદ્ધતિઓમાં હોઈ શકે છે;
1. કુદરતી ચક્ર એફઈટી
2. હોર્મોન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી (એચઆરતી) ચક્ર
કુદરતી ચક્ર ફ્રોઝન ગર્ભ ટ્રાન્સફર પ્રક્રિયા:
– ગર્ભાશયના અસ્તરની જાડાઈ (જે એન્ડોમેટ્રીયમ તરીકે ઓળખાય છે) સફળ ગર્ભધારણ માટેનો એક મહત્વપૂર્ણ માપદંડ છે.
આ પ્રોટોકોલમાં, એન્ડોમેટ્રીયમના વિકાસ માટે કોઈ હોર્મોન્સ આપવામાં આવતા નથી. સ્ત્રીની ઓવ્યુલેશન પ્રક્રિયાને સ્કેન, રક્ત/પેશાબ પરીક્ષણ દ્વારા ટ્રૅક કરવામાં આવે છે અને પછી ગર્ભને ઇમ્પ્લાન્ટેશન વિંડો (જ્યારે ગર્ભાશય ગર્ભ સ્વીકારવા માટે તૈયાર હોય તે સમય) અનુસાર ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે. ભ્રૂણ સ્થાનાંતરણ માટે એક ચોક્કસ દિવસ નક્કી કરવામાં આવે છે અને તે દિવસે ગર્ભને થાઉં કરીને મહિલાના ગર્ભાશયમાં રોપિત કરવામાં આવે છે.
હોર્મોન રિપ્લેસમેન્ટ થેરાપી ચક્ર:
આ પ્રોટોકોલ સામાન્ય રીતે અનિયમિત ચક્ર ધરાવતી સ્ત્રીઓના કિસ્સામાં ભલામણ કરવામાં આવે છે. કુદરતી ચક્રથી વિપરીત, અહીં એસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન દવાઓ એન્ડોમેટ્રીયમની જાડાઈ સુધારવા માટે આપવામાં આવે છે. જ્યારે પરિસ્થિતિ અનુકૂળ હોય, ત્યારે ગર્ભ ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે.
ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફરની સમયરેખા:
પગલું 1: હોર્મોનલ સારવાર
ગર્ભના ટ્રાન્સફર માટે ગર્ભાશયની અંદરની અસ્તરને જાડી બનાવવા માટે એસ્ટ્રોજન હોર્મોનલ દવાઓ આપવામાં આવશે. ગર્ભાશયને પ્રત્યારોપણ પ્રક્રિયા (ગર્ભાશય સાથે ગર્ભનું જોડાણ) માટે તૈયાર કરવા માટે પ્રોજેસ્ટેરોન સપોર્ટ પણ જરૂરી છે.
પગલું 2: સ્કેન દ્વારા દેખરેખ
ગર્ભાશય ઇમ્પ્લાન્ટેશન માટે તૈયાર છે કે કેમ તે જાણવા માટે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન/રક્ત પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે.
પગલું 3: એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર
ગર્ભ થાઉં કરવામાં આવે છે અને વધુ વિકાસ માટે સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે.
પગલું 4: ગર્ભાવસ્થા પરિક્ષણ
2 અઠવાડિયા પછી, ગર્ભાવસ્થા પુષ્ટિ પરીક્ષણ કરવાની જરૂર છે.
સિંગલ એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર શું છે?
સામાન્ય રીતે, ગર્ભધારણની શક્યતાઓને સુધારવા માટે હાલના સમય સુધી 2 અથવા 3 થી વધુ ગર્ભ મહિલાના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવતા હતા. જો કે, આ પ્રક્રિયા બહુવિધ ગર્ભાવસ્થાના જોખમ સાથે સંકળાયેલ છે જે જેસ્ટેશનલ ડાયાબિટીસ, પ્રિક્લેમ્પસિયા, પ્રીટર્મ ડિલિવરી અને માતા અને ગર્ભ બંને માટે અન્ય ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે. ઉચ્ચ-ક્રમની ગર્ભાવસ્થાના જોખમને ઘટાડવા માટે, અદ્યતન તકનીકો જેવી કે પીજીટી (પ્રીમ્પપ્લાન્ટેશન જિનેટિક ટેસ્ટિંગ), ટ્રાન્સફર માટે શ્રેષ્ઠ ગર્ભ પસંદ કરવામાં મદદ કરી શકે છે. આ પદ્ધતિ દ્વારા, માત્ર એક જ તંદુરસ્ત ગર્ભને સ્થાનાંતરિત કરી શકાય છે, જેનાથી જટિલતાઓ ઓછી થાય છે. આ પ્રક્રિયાને ઈલેકટીવ સિંગલ એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર કહેવામાં આવે છે.
એક જ ગર્ભ સ્થાનાંતરણના ફાયદા:
– 1 તંદુરસ્ત ગર્ભની પસંદગીમાં મદદ કરે છે
– કસુવાવડનું જોખમ ઘટાડે છે
– બહુવિધ જન્મોનું જોખમ ઘટાડે છે
ફ્રેશ વિ ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર:
તાજા ગર્ભ સ્થાનાંતરણના કિસ્સામાં ગર્ભધારણ માટેનો સમય ઓછો હોય છે કારણ કે એ જ માસિક ચક્ર દરમિયાન ઇંડા એકત્ર કર્યા પછી 3 કે 5 દિવસમાં ગર્ભ સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે. જ્યારે
સ્થાનાંતરણ માટે પરિસ્થિતિઓ પૂરતી અનુકૂળ હોય ત્યારે ફ્રોઝન ગર્ભને અનુગામી માસિક ચક્રમાં સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવે છે.
એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર સફળતા દર
ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફરમાં તાજા ગર્ભ ટ્રાન્સફર કરતાં વધુ સારી સફળતા દર જોવા મળે છે. જો કે, ઘણા પરિબળો ગર્ભ સ્થાનાંતરણ સફળતા દરને અસર કરી શકે છે.
– ઉંમર
– વંધ્યત્વનો પ્રકાર
– શુક્રાણુની ગુણવત્તા
– ઈંડાની ગુણવત્તા
– ગર્ભ ગુણવત્તા
– ગર્ભાશયની ગ્રહણશક્તિ
– જીવનશૈલીના પરિબળો
સફળ એફઈટી માટે ટિપ્સ:
ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર ચક્રમાંથી પસાર થતાં પહેલાં વ્યક્તિએ શરીર અને મનને તૈયાર કરવું પડશે.
– યોગ્ય આહાર લેવો:
સંતુલિત આહાર તમારા શરીરને ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર પ્રક્રિયા માટે તૈયાર કરવામાં મદદ કરી શકે છે અને સાથે વજન જાળવવામાં પણ મદદ કરી શકે છે.
– જીવનશૈલી પસંદગીઓ:
યોગ્ય ઊંઘની પેટર્ન, નિયમિત કસરત, ધૂમ્રપાન અને આલ્કોહોલ છોડવું અને સારું માનસિક સંતુલન રાખવાથી આઈવીએફના સફળ પરિણામમાં મદદ મળી શકે છે.
– દવાઓ:
યોગ્ય સમયે દવાઓ લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
માતાપિતા બનવા માટે સર્વગ્રાહી અભિગમ જરૂરી છે. સારવારની પ્રક્રિયા અંગે સ્પષ્ટતા, પ્રક્રિયા પર વિશ્વાસ અને સાથીને ટેકો આપવાથી તમને મુશ્કેલી-મુક્ત રીતે આઈવીએફ કરવામાં મદદ મળી શકે છે. માતાપિતા બનવા માટે શુભેચ્છા!