Author : Dr. D. Maheswari Consultant & Fertility Specialist
IVF शॉट्स म्हणजे काय?
IVF शॉट्स हे मुळात हार्मोन्स असतात जे IVF उपचारादरम्यान वेगवेगळ्या उद्देशांसाठी दिले जातात. FSH (बीजकोश प्रेरक द्रव्य), ल्युटेनिझिंग हार्मोन (LH), मानवी कोरिओनिक गोनाडोट्रॉपिन (hCG), गोनाडोट्रॉपिन रिलीझिंग हार्मोन (GnRH) इत्यादी संप्रेरके दिली जातात.
IVF शॉट लोकेशन काय आहे?
IVF शॉट स्थान त्वचेखालील किंवा अंतस्नायु असू शकते. त्वचेखालील इंजेक्शन ओटीपोटात किंवा मांडीत दिले जातात तर अंतस्नायु इंजेक्शन थेट स्नायूंना दिले जातात.
विविध प्रकारचे IVF इंजेक्शन दिले जातात:
1. महिलांच्या अंडाशयांना अनेक अंडी तयार करण्यासाठी उत्तेजित करणे
2. अंडी सोडणे टाळण्यासाठी
3. अंडाशयातील अपक्व स्त्रीबीज परिपक्वता उत्तेजित करण्यासाठी
4. भ्रूण स्थानांतरणसाठी गर्भाशय तयार करणे
IVF मध्ये किती IVF इंजेक्शन दिले जातात?
IVF इंजेक्शन्सची संख्या रुग्णानुसार बदलते कारण एक आकार सर्वांसाठी फिट होत नाही. रुग्णाच्या प्रतिसादावर, आरोग्याची स्थिती आणि इतर घटकांवर अवलंबून, IVF शॉट्सची संख्या आणि डोस बदलू शकतात. सहसा, IVF शॉट्स 10 दिवसांच्या कालावधीसाठी दिले जातात
गर्भधारणेसाठी IVF शॉट्स काय आहेत?
– मानवी रजोनिवृत्ती गोनाडोट्रोपिन (एचएमजी)
– GnRH ऍगोनिस्ट
– GnRH विरोधक
– उच्च शुद्ध HCG
– पुनर्संयोजन HCG (ओविट्रेल)
– उच्च शुद्ध FSH
– पुनर्संयोजन FSH
– पुनर्संयोजन LH
गर्भधारणेसाठी IVF शॉट्सकडून काय अपेक्षा करावी?
IVF ही चिंता, उत्साह आणि निराशेसह रोलर कोस्टर राईड असू शकते. IVF घेत असताना मानसिकदृष्ट्या तयार असणे आणि शांत वृत्ती असणे आवश्यक आहे. IVF इंजेक्शन्सचा वजन आणि भूक यावरही परिणाम होऊ शकतो. काही स्त्रियांना हार्मोनल इंजेक्शन्समुळे बद्धकोष्ठता होऊ शकते. तसेच, काहींना OHSS (डिम्बग्रंथि हायपरस्टिम्युलेशन सिंड्रोम) विकसित होऊ शकते जी हार्मोन इंजेक्शन्सची तीव्र प्रतिक्रिया असते ज्यामुळे अंडाशयांना सूज येते.
IVF चे दुष्परिणाम व्यक्तीपरत्वे बदलू शकतात. काही सामान्य दुष्परिणाम आहेत:
– स्वभावाच्या लहरी
– डोकेदुखी
– मळमळ
– पोटदुखी
– ताप आल्या सारखे गरम वाफा निघण
– त्वचा लालसरपणा
वरील लक्षणे दीर्घकाळ टिकून राहिल्यास, वैद्यकीय मदत घेणे महत्त्वाचे आहे.
तुम्ही इंजेक्शनशिवाय IVF करू शकता का?
इंजेक्शनच्या भीतीमुळे आणि त्याच्याशी संबंधित भावनिक, शारीरिक आणि मानसिक आघातांमुळे IVFचा उल्लेख स्वतःच स्त्रियांमध्ये घबराट निर्माण करतो. PCOS, कर्करोग आणि इतर आरोग्य स्थिती असलेल्या स्त्रियांसाठी खूप जास्त इंजेक्शन्सचा वापर हानिकारक असू शकतो. CAPA IVM (Capacitation Invitro Maturation) ही प्रगत प्रजनन उपचार प्रक्रिया oocyte परिपक्वता समस्या, थ्रोम्बोफिलिया, PCOS, कर्करोग आणि प्रतिरोधक अंडाशय सिंड्रोम असलेल्या महिलांसाठी एक सुरक्षित पर्याय आहे. CAPA IVM मध्ये फक्त 2 ते 3 इंजेक्शन्स वापरली जातात कारण परिपक्व अंड्यांऐवजी, अपरिपक्व अंडी महिलांकडून गोळा केली जातात. ही अपरिपक्व अंडी प्रयोगशाळेत 2-चरण परिपक्वता प्रक्रियेतून जातात आणि त्यानंतर प्रयोगशाळेत गर्भाधानाची प्रक्रिया पार पाडली जाते. ही प्रक्रिया जवळजवळ औषधमुक्त आहे आणि ज्या महिलांना इंजेक्शनची भीती वाटते आणि कमी-प्रभावी आणि कमी आक्रमक प्रक्रिया करण्यास प्राधान्य देतात त्यांच्यासाठी एक अधिक सुरक्षित उपचार अनुभव आहे. CAPA IVM च्या बाबतीत OHSS चा धोका नाही.
अंडी पुनर्प्राप्त करणे वेदनादायक आहे का?
वेदना हा एक व्यक्तिनिष्ठ अनुभव आहे आणि तो व्यक्तीपरत्वे भिन्न असू शकतो. ऍनेस्थेसियाच्या प्रभावाखाली अंडी पुनर्प्राप्त केली जातात परिणामी अत्यंत कमी अस्वस्थता येते. काही स्त्रियांना मासिक पाळीच्या वेळी जशी पेटके येतात तशीच पेटके येऊ शकतात. तुम्हाला इतर कोणतीही गुंतागुंत निर्माण झाल्यास, प्रजनन तज्ञांशी त्वरित संपर्क साधा.
IVF इंजेक्शन कसे कार्य करतात?
पायरी 1:प्रजनन क्षमता मूल्यमापन – तुम्ही प्रजनन तज्ञाशी सल्लामसलत कराल ज्यामध्ये तुम्ही आणि तुमच्या जोडीदाराच्या प्रजनन मूल्यमापनाचा समावेश असेल. हे रक्त तपासणी, अल्ट्रासाऊंड स्कॅन, वीर्य विश्लेषण इत्यादी असू शकते.
पायरी 2: वैयक्तिक उपचार – पाठपुरावा सल्लामसलत दरम्यान, जननक्षमता तज्ञ तुमची आरोग्य स्थिती, वय, जीवनशैली इत्यादींवर आधारित तुमच्यासाठी एक विशेष उपचार प्रोटोकॉल तयार करेल आणि संपूर्ण उपचार प्रक्रिया स्पष्ट करेल.
पायरी 3: डिम्बग्रंथि उत्तेजित होणे – अंडी उत्पादनासाठी अंडाशयांना उत्तेजित करण्यासाठी मासिक पाळीच्या 2 व्या दिवशी तुम्हाला IVF इंजेक्शन्स मिळतील.
पायरी 4: निरीक्षण – तुम्ही तुमच्या IVF प्रवासात रुळावर आहात की नाही हे तपासण्यासाठी, नियमित अल्ट्रासाऊंड स्कॅन आणि रक्त चाचण्या केल्या जातील. हे अंडी गोळा करण्यासाठी योग्य वेळ निश्चित करण्यात मदत करेल.
पायरी 5: ट्रिगर शॉट –अंडी परिपक्वता ट्रिगर करण्यासाठी तुम्हाला एक इंजेक्शन मिळेल.
चरण 6: अंडी पुनर्प्राप्ती –तुम्हाला ऍनेस्थेसिया दिली जाईल आणि अल्ट्रासाऊंड मार्गदर्शन वापरून अंडी गोळा केली जातील.
पायरी 7: इन विट्रो निषेचन – अंड्यांना पुरुष जोडीदाराच्या शुक्राणूंसोबत जोडण्याची परवानगी दिली जाते ज्यामुळे गर्भाची निर्मिती होते.
पायरी 8: भ्रूण हस्तांतरण – उत्तम दर्जाचा गर्भ स्त्रीच्या गर्भाशयात हस्तांतरित केला जातो.
पायरी 9: गर्भधारणा चाचणी – भ्रूण हस्तांतरणानंतर 2 आठवड्यांनंतर तुम्हाला गर्भधारणा चाचणी करणे आवश्यक आहे.
IVF शी संबंधित काही सामान्य प्रश्न
1. IVF उपचार सर्वांसाठी समान आहे का?
नाही. वय, आरोग्य, जीवनशैली इत्यादींवर आधारित IVF उपचार, औषधे आणि डोस व्यक्तीपरत्वे बदलू शकतात.
2. IVF मध्ये लिंग निवडणे शक्य आहे का?
भारतात लिंग निवड बेकायदेशीर आहे आणि प्रतिबंधित आहे.
3. गोठलेले भ्रूण हस्तांतरण म्हणजे काय?
IVF उपचारामध्ये, जर भ्रूण गोठवले गेले आणि नंतरच्या तारखेला स्त्रीच्या गर्भाशयात हस्तांतरित केले गेले, तर ते गोठलेले भ्रूण हस्तांतरण असल्याचे म्हटले जाते.
4. IVF मध्ये एकल भ्रूण हस्तांतरण म्हणजे काय?
IVF मध्ये, प्रगत तंत्रज्ञानाचा वापर करून, एकापेक्षा जास्त भ्रूण हस्तांतरित करण्याऐवजी फक्त एक भ्रूण निवडला जातो आणि स्त्रीच्या गर्भाशयात हस्तांतरित केला जातो. एकल भ्रूण हस्तांतरणामुळे गर्भपात आणि इतर गुंतागुंत होण्याचा धोका कमी होतो.