શું તમે આઈવીએફ/આઇયુઆઈ માટે ઓવેરિયન સ્ટિમ્યુલેશન વિશે જાણો છો?

Author: Dr.Hema Vaithianathan ,Senior Consultant & Fertility Specialist

વંધ્યત્વ એ એવી સ્થિતિ છે જે વિશ્વભરમાં દર 6 વ્યક્તિમાંથી 1 વ્યક્તિને અસર કરે છે.

વંધ્યત્વ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બંનેની માનસિક અને શારીરિક સુખાકારી પર ગંભીર અસર કરે છે.

આસિસ્ટેડ રિપ્રોડક્ટિવ ટેક્નોલોજી (એઆરટી), કાર્યક્ષમ રીતે આયોજિત જટિલ પ્રક્રિયાઓનો સમૂહ, પ્રજનનક્ષમતા સમસ્યાઓ સાથે સંઘર્ષ કરી રહેલા યુગલો માટે એક રાહત છે.

તકનીકી પ્રગતિ અને પુરાવા-આધારિત સંશોધનો સાથે, આ પ્રક્રિયાઓમાં સંશોધિત અને સરળ બનાવામાં આવી છે જેથી યુગલો માટે સારવાર માટે ખર્ચવામાં આવેલા સમયને સરળ બનાવી શકાય અને સારવારનું આયોજન અને સંચાલન સરળતાથી થઈ શકે. આ પ્રગતિઓએ વર્તમાન સહાયિત પ્રજનન સારવારને ‘દર્દીને અનુકૂળ’ અને ઘણી સફળ બનાવી છે.

આઈવીએફ અને આઇયુઆઈ જેવી પ્રક્રિયાઓમાં, પ્રક્રિયાની સફળતા ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળા ગેમેટ્સના નિષ્કર્ષણમાં રહેલી છે.

શરૂઆતના દિવસો દરમિયાન, સહાયક પ્રજનન પ્રક્રિયાઓ કુદરતી માસિક ચક્ર સેટિંગમાં કરવામાં આવી હતી. કુદરતી ઓવ્યુલેશન તબક્કા દરમિયાન ઇંડા કાઢવામાં આવતા હતા. પાછળથી અંડાશયના ઉત્તેજના માટે નવી દવાઓના આગમન સાથે, અંડાશયના ઉત્તેજનાના સુધારેલા પગલાને એઆરટી પ્રેક્ટિસમાં એકીકૃત કરવામાં આવ્યું હતું.

ઓવેરિયન સ્ટિમ્યુલેશન:

અમુક દવાઓ (હોર્મોનલ ડેરિવેટિવ્ઝ)ના ઉપયોગથી એક સમયે અનેક પરિપક્વ ઇંડા ઉત્પન્ન કરવા માટે અંડકોશ ઉત્તેજિત થાય છે.

આ પ્રક્રિયા ગર્ભાશયના સ્થાનાંતરણ માટે પર્યાપ્ત અને ઘણા સારા-ગુણવત્તાવાળા ગર્ભ મેળવવાનો અવકાશ પૂરો પાડે છે જેથી ગર્ભાવસ્થાની શક્યતાને મહત્તમ કરી શકાય.

આ ઉપરાંત, તે એવા લોકોને પણ મદદ કરે છે જેમનામાં ઓવેરિયન રિઝર્વ ઓછું છે અને જેઓ તેમની પ્રજનન ક્ષમતાને જાળવવા માંગે છે.

આ કેવી રીતે કામ કરે છે?

અંડાશયને 8-14 દિવસ માટે ફોલિકલ સ્ટિમ્યુલેટિંગ હોર્મોન (એફએસએચ) અને લ્યુટેનાઇઝિંગ હોર્મોન (એલએચ) ના હોર્મોનલ ઇન્જેક્શન આપીને ઉત્તેજિત કરવામાં આવે છે જેથી ઇંડા પુનઃપ્રાપ્તિ માટે ઘણા

ઇંડા બની શકે. જો કે આ હોર્મોન્સ શરીરમાં કુદરતી રીતે ઉત્પન્ન થાય છે, ઇન્જેક્શન આ હોર્મોન્સનું ઉચ્ચ સ્તર જાળવવામાં મદદ કરે છે, જે અંડાશયમાં બહુવિધ ઇંડાને પરિપક્વ થવા દે છે.

સ્ટિમ્યુલેશન માટેનો સમય ફોલિકલ્સના પરિપક્વતા સમય પર આધાર રાખે છે.

કેટલીકવાર ઓવેરિયન ફોલિકલ્સને પ્રાઇમ અને તૈયાર કરવા માટે ઓવેરિયન સ્ટિમ્યુલેશનની શરૂઆત પહેલાં હોર્મોનલ દવાઓ સૂચવવામાં આવે છે.

એકવાર સારવાર શરૂ થાય પછી શું અપેક્ષા રાખવી?

1.હોર્મોનલ દવાઓ દરરોજ આપવામાં આવશે

2.શરીરમાં હોર્મોનના સ્તરને મોનિટર કરવા માટે નિયમિત રક્ત પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે

3.અંડાશયમાં ફોલિકલ્સની વૃદ્ધિનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ સ્કેન કરવામાં આવે છે

4.દવાઓ અને હોર્મોનલ ઇન્જેક્શનો મૂડમાં બદલાવ જેવી કેટલીક અસરો લાવી શકે છે

5.જો અંડાશય અપેક્ષા મુજબ પ્રતિસાદ ન આપે તો ચક્ર રદ થઈ શકે છે

આડઅસરો કે જે ઊભી થઈ શકે છે:

1.સ્તન કોમળતા

2.ઈન્જેક્શન સાઇટ પર સોજો અથવા ફોલ્લીઓ

3.કુદરતી ગર્ભધારણના કિસ્સામાં બહુવિધ ફ્લાઇટ ગર્ભ

4.ઓવેરિયન હાઇપરસ્ટિમ્યુલેશન સિન્ડ્રોમ

5.મૂડમાં બદલાવ અને ચીડિયાપણું

ઓવેરિયન હાયપરસ્ટિમ્યુલેશન સિન્ડ્રોમ (ઓએચએસએસ)

નામ સૂચવે છે તેમ, આ ગૂંચવણ ત્યારે ઊભી થાય છે જ્યારે વધુ પડતા હોર્મોન્સને કારણે અંડાશય અત્યધિક ઉત્તેજિત થઇ જાય છે, જેના લીધે અંડાશયમાં સોજો આવે છે અને શરીરમાં પ્રવાહી નીકળવા લાગે છે.

પીસીઓએસથી પીડિત મહિલાઓ જે આઈવીએફ કરાવે છે તેમાં આ વધુ સામાન્ય છે.

સારવાર ગંભીરતા અને સ્થિતિના લક્ષણો પર આધારિત છે.

ઓએચએસએસ નું જોખમ વધારે હોય તેવી મહિલાઓ સીએપીએ – આઈવીએમ પસંદ કરી શકે છે.

સેએપીએ- આઈવીએમ, એક દવા મુક્ત આઈવીએફ સારવાર

આ ઇન વિટ્રો મેચ્યોરેશન (આઈવીએમ) નું અદ્યતન સંસ્કરણ છે અને પરંપરાગત ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન (આઈવીએફ) કરતાં વધુ સારા પરિણામો ધરાવે છે, જેમાં ઇન્જેક્શનની સંખ્યા અને ઉત્તેજક આડઅસરો નથી હોતી.

પીસીઓએસ ધરાવતી સ્ત્રીઓ, અંડાશયના હાયપર સ્ટીમ્યુલેશન સિન્ડ્રોમ (ઓએચએસએસ) નું વધુ જોખમ ધરાવતા દર્દીઓ માટે આ ઓછી કિંમતની અને ઓછી સઘન પ્રક્રિયાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.

આ પ્રક્રિયા માટે કોઈ અથવા ન્યૂનતમ ઓવેરિયન સ્ટીમ્યુલેશનની જરૂર નથી.

જો તમે ઓવેરિયન સ્ટિમ્યુલેશન વિશે વિચારી રહ્યા હોવ તો આ યાદ રાખો:

1.હંમેશા તમારી દવાઓ, પરીક્ષણો અને સ્કેનનો ટ્રૅક રાખો

2.કોઈપણ ચિંતાજનક લક્ષણોની સ્થિતિમાં, તાત્કાલિક તબીબી સહાય મેળવો

3.પ્રક્રિયાઓ ક્યારેક અતિશય અને તણાવપૂર્ણ હોઈ શકે છે. સ્વયં સાથે દયાળુ અને નમ્ર રહો.