એડેનોમાયોસિસ – એ તમામ બાબતો જે તમારે જાણવી જોઈએ

Author: Dr Jigna Tamagond, Consultant – Fertility Specialist

યુટેરાઈન એડેનોમાયોસિસ એ માત્ર એક પીડાદાયક માસિકધર્મ કરતાં વધુ છે. એડેનોમાયોસિસને સમજવા માટે ગર્ભાશયની રચના સમજવી આવશ્યક છે.

ગર્ભાશય નીચે ઉલ્લેખિત સ્તરોથી બનેલું છે.

માયોમેટ્રીયમ: બાહ્ય ચીકણી સ્નાયુ.

એન્ડોમેટ્રીયમ: આંતરિક સ્તર જે માસિક ચક્ર દરમિયાન વધે છે અને ફળદ્રુપ ઇંડા મેળવવા માટે ગર્ભાશયને અસ્તારીત કરે છે.

“જંકશનલ ઝોન” અથવા “ઇનર માયોમેટ્રીયમ” એ આ બે સ્તરો વચ્ચે સ્થિત વિસ્તાર છે જે એન્ડોમેટ્રીયમ અને સ્નાયુબદ્ધ સ્તરને અલગ કરે છે. તંદુરસ્ત ગર્ભાશયમાં, આ વિસ્તારની જાડાઈ 2-8 મીમી સુધીની હોય છે.

જ્યારે સ્ત્રીને એડેનોમાયોસિસ હોય છે, ત્યારે એન્ડોમેટ્રિયલ પેશી ગર્ભાશયની સ્નાયુની દિવાલમાં વધે છે, જંકશનલ ઝોનને જાડું કરે છે. એડેનોમાયોસિસના કિસ્સામાં, આ જંકશનલ ઝોનની જાડાઈ 12 મીમી અથવા વધુ છે. આનાથી ગર્ભાશયનું વિસ્તરણ અને અન્ય અસ્વસ્થતા અને પીડાદાયક લક્ષણો જોવા મળે છે. માયોમેટ્રીયમમાં સિસ્ટની હાજરી એડેનોમાયોસિસની સ્થિતિ તરફ પણ સંકેત આપે છે.

35 વર્ષથી વધુ ઉંમરની મધ્યમ વયની સ્ત્રીઓ અથવા એન્ડોમેટ્રિઓસિસ ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં એડેનોમાયોસિસ થવાની સંભાવના વધારે હોય છે.

આ લક્ષણો પર ધ્યાન આપો:

– પીડાદાયક ખેંચાણ અથવા પેડુ સંબંધી પીડા

– લાંબા સમય સુધી રહેતા અને ભારે માસિક રક્તસ્રાવ

– પીડાદાયક જાતીય સંભોગ

– વંધ્યત્વ

આ લક્ષણો અન્ય અંતર્ગત સમસ્યાઓને પણ સૂચવી શકે છે અને એન્ડોમેટ્રિઓસિસ જેવા જ હોય છે.

ગૂંચવણો:

એડેનોમાયોસિસ અસરગ્રસ્ત મહિલાઓના રોજિંદા જીવન પર પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.

એડેનોમાયોસિસથી પીડિત સ્ત્રીઓમાં એનિમિયા, વંધ્યત્વ અને ગર્ભાશયની અન્ય સ્થિતિઓ થવાનું ઊંચું જોખમ હોય છે.

એડેનોમાયોસિસ અને પ્રજનનક્ષમતા:

સ્ત્રીઓમાં પ્રજનનક્ષમતાને લગતી વિવિધ ગૂંચવણો ઊભી થાય છે, કારણ કે એડેનોમાયોસિસને કારણે ગર્ભાશય ફૂલી જાય છે અને ભારે થઈ જાય છે. તે અયોગ્ય ગર્ભાશય અવસ્થામાં પરિણમે છે જે પ્રત્યારોપણની સમસ્યાઓ અને કસુવાવડના જોખમો તરફ દોરી જાય છે.

અભ્યાસોના આધારે એવું સૂચવવામાં આવ્યું છે કે એડેનોમાયોસિસ અન્ય પરિસ્થિતિઓ જેમ કે એન્ડોમેટ્રિઓસિસ અને પોલિપ્સ વગેરે સાથે સહઅસ્તિત્વ ધરાવે છે જે પ્રજનન સમસ્યાઓનું કારણ બને છે. નીચે એડેનોમાયોસિસની કેટલીક રીતો છે જે પ્રજનન ક્ષમતાને અસર કરી શકે છે.

1. ગર્ભધારણમાં સમસ્યાઓ: જંકશનલ ઝોનના જાડા થવાને કારણે ગર્ભાશયની વિકૃત રચના, શુક્રાણુઓની હિલચાલને અવરોધિત કરી શકે છે અને ગર્ભધારણને અવરોધે છે.

2. એન્ડોમેટ્રિયલ કાર્યમાં સમસ્યાઓ: બળતરા અને એસ્ટ્રોજન હોર્મોનના ઉત્પાદનમાં વધારો થવાને કારણે એન્ડોમેટ્રીયમનું કાર્ય અને ગ્રહણક્ષમતા ક્ષતિગ્રસ્ત થાય છે.

3. ક્ષતિગ્રસ્ત પ્રત્યારોપણ: નિષ્ફળ પ્રત્યારોપણની ઉચ્ચ તકો હાજર છે કારણ કે એન્ડોમેટ્રિયલ પેશી કે જે માયોમેટ્રીયમમાં આક્રમણ કરે છે જે ઝરતું રહે છે અને લોહી વહેતું રહે છે કારણ કે તે કાર્ય કરવા માટે રચાયેલ હતું.

એડેનોમાયોસિસ અને ગર્ભાવસ્થા:

એડેનોમાયોસિસ સ્ત્રીની ગર્ભધારણ કરવાની ક્ષમતાને અસર કરે છે. પરંતુ જો સ્ત્રી ગર્ભ ધારણ કરે તો પણ, ગર્ભાવસ્થામાં કસુવાવડ, જન્મ વખતે ઓછું વજન, સમયપૂર્વ પ્રસવપીડા, એમ્નિઅટિક મેમ્બ્રેનનું અકાળ ભંગાણ, ગર્ભાશય ચેપ વગેરે જેવા જોખમો સંકળાયેલા છે.

વંધ્યત્વમાં એડેનોમાયોસિસ માટે સારવારના વિકલ્પો:

જો તમે ભવિષ્યમાં બાળકને જન્મ આપવાનું વિચારતા હોવ તો સચોટ અને યોગ્ય ફર્ટિલિટી સારવાર મેળવવી જરૂરી બની જાય છે.

એડેનોમાયોસિસની સારવાર માટે અને સકારાત્મક ગર્ભાવસ્થાના પરિણામોને વધારવા માટે તબીબી અથવા સર્જિકલ વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે

હોર્મોનલ અસર અને બળતરાને નિયંત્રિત કરવા અને ઘટાડવા માટે ગોનાડોટ્રોફિન-રિલીઝિંગ હોર્મોન એગોનિસ્ટ (GnRH-a) જેવી હોર્મોનલ સારવારની ભલામણ કરવામાં આવે છે જે કુદરતી સગર્ભાવસ્થાની શક્યતામાં વધારો કરે છે.

અંતે નિષ્કર્ષ એ મળે છે કે:

40 વર્ષથી વધુ ઉંમરની 10 માંથી 6 સ્ત્રીઓ એડેનોમાયોસિસથી પ્રભાવિત છે. ગંભીર માસિક ખેંચાણ અને પેડુ સંબંધી પીડા જેવી અનુભૂતિ એડેનોમીઓસિસ સાથે સંકળાયેલ હોઈ શકે છે. તે માત્ર પ્રજનન ક્ષમતા પર જ નહીં પરંતુ સ્ત્રીના એકંદર સ્વાસ્થ્ય પર પણ પ્રતિકૂળ અસર કરે છે.

જો આ સમસ્યા હોય તો વહેલું નિદાન અને સારવાર માટે પ્રિકંસેપશન નિદાન, કાઉન્સેલિંગ અને જાગૃતિ જરૂરી છે.

તમારા પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય પર નિયંત્રણ મેળવવા માટે નિયમિત ગાયનોલોજીકલ તપાસ કરાવો.