योग्य आहार घेतल्यास पीसीओएस असलेल्या महिलांना गर्भवती होण्यास मदत होते का?

Author: Dr. Sai Manasa Darla, Consultant, Fertility Specialist & Laparoscopic Surgeon

पॉलीसिस्टिक ओव्हरियन सिंड्रोम (पीसीओएस) हे स्त्री वंध्यत्वाचे एक प्रचलित कारण आहे आणि प्रजननक्षम वयोगटातील सुमारे 6% ते 12% स्त्रियांवर परिणाम करणारा चयापचय विकार आहे.

पीसीओएस प्रादुर्भाव केवळ बीजकोष आणि मासिक पाळी यापुरतेच मर्यादित नाही तर यामुळे अनियमित मासिक पाळी आणि गर्भाशयातील गाठी याशिवाय पीसीओएसमुळे लठ्ठपणा, इन्सुलिन प्रतिरोध, प्रजनन संप्रेरक असंतुलन आणि हर्स्यूटिझम (केसांची असामान्य वाढ) देखील होते.

वैद्यकीय उपचारांशिवाय आहारातील बदल पीसीओएसची लक्षणे कमी करण्यास आणि गर्भधारणेची शक्यता वाढविण्यात मदत करतात. पीसीओएस असलेल्या स्त्रियांची प्रजनन क्षमता सुधारण्यासाठी आणि जीवनाच्या गुणवत्तेवर त्याचा परिणाम कमी करण्यासाठी आहाराचे महत्त्व अनेक संशोधनात सूचित केले आहे.

Author: Dr. Sai Manasa Darla, Consultant, Fertility Specialist & Laparoscopic Surgeon

पॉलीसिस्टिक ओव्हरियन सिंड्रोम (पीसीओएस) हे स्त्री वंध्यत्वाचे एक प्रचलित कारण आहे आणि प्रजननक्षम वयोगटातील सुमारे 6% ते 12% स्त्रियांवर परिणाम करणारा चयापचय विकार आहे.

पीसीओएस प्रादुर्भाव केवळ बीजकोष आणि मासिक पाळी यापुरतेच मर्यादित नाही तर यामुळे अनियमित मासिक पाळी आणि गर्भाशयातील गाठी याशिवाय पीसीओएसमुळे लठ्ठपणा, इन्सुलिन प्रतिरोध, प्रजनन संप्रेरक असंतुलन आणि हर्स्यूटिझम (केसांची असामान्य वाढ) देखील होते.

वैद्यकीय उपचारांशिवाय आहारातील बदल पीसीओएसची लक्षणे कमी करण्यास आणि गर्भधारणेची शक्यता वाढविण्यात मदत करतात. पीसीओएस असलेल्या स्त्रियांची प्रजनन क्षमता सुधारण्यासाठी आणि जीवनाच्या गुणवत्तेवर त्याचा परिणाम कमी करण्यासाठी आहाराचे महत्त्व अनेक संशोधनात सूचित केले आहे.

पीसीओएस व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि प्रजनन क्षमता सुधारण्यासाठी आहार टिप्स

1. पूर्ण अन्नाला प्राधान्य द्या
   संपूर्ण धान्य (गहू, ब्राऊन तांदूळ इ.), ताजी फळे आणि भाज्या, एवोकॅडो आणि शेंगदाणे सारख्या निरोगी चरबीयुक्त तसेच कमी चरबीयुक्त मांस आणि वनस्पती-आधारित प्रथिने (मसूर आणि सोयाबीनचे) यासारखे संपूर्ण पदार्थांचा आहारात समावेश करा.
2. कर्बोदकांवर नियंत्रण ठेवा
   आपल्या कर्बोदकांचे (कार्बोहायड्रेटचे) सेवन मर्यादित ठेवा. कार्बोहायड्रेट्स इन्सुलिनच्या पातळीवर परिणाम करतात, ज्यामुळे साखरेची पातळी वाढते आणि वजन वाढते. मैदा, मैद्याचा ब्रेड आणि पास्ता,फास्ट-फूड, साखर, पिझ्झा, ब्रेकफास्ट सेरियल्स आणि तळलेले पदार्थ यासारख्या अति-प्रक्रिया केलेल्या कार्बोहायड्रेट्सपासून दूर रहा.
3. चोथायुक्त/तंतुमय पदार्थांचे सेवन वाढवा
   पीसीओएस असलेल्या स्त्रिया इन्सुलिन प्रतिरोधाच्या शिकार होऊ शकतात आणि यामुळे रक्तातील साखर वाढू शकते. फायबरचे सेवन केल्याने इन्सुलिनची पातळी नियंत्रित राहण्यास मदत होते आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात ठेवते. योग्य पचन आणि कोलेस्ट्रॉलची पातळी नियमित करण्यास देखील फायबरयुक्त आहार मदत करतो. आपल्या आहारात पुरेशा फायबरयुक्त पदार्थांचा समावेश करा.
4. प्रथिने वाढवा
   शरीरातील स्नायूंची दुरुस्ती आणि बांधणी करण्याबरोबरच प्रथिने इन्सुलिनची पातळी नियमित करण्यास आणि जळजळ कमी करण्यास मदत करतात. फळे, भाज्या, शेंगदाणे, मोड आलेली कडधान्यं आणि शेंगावर्गीय वनस्पती-आधारित पर्यायांची निवड करावी, ते पोषक आणि अँटीऑक्सिडंट्समध्ये समृद्ध आहेत. मासे, अंडी, चिकन, पनीर आणि टोफू सारख्या कमी चरबीयुक्त उत्तम प्रथिने निवडा. मांस टाळा.
5. साखरयुक्त पदार्थ? अगदी दूर रहा!
   कोणत्याही प्रकारचे साखरयुक्त पेये, प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि मिष्टान्न यांपासून दूर रहा. यातील साखरेमुळे वजन वाढते, जळजळ होते आणि लठ्ठपणा होतो. यामुळे गर्भधारणेत अडचण येते. मध आणि मॅपल सिरप सारख्या वैकल्पिक गोड पदार्थांचा वापर करा.
6. ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडचे अधिक सेवन करा
   ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडजळजळ कमी करते. ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडचे काही स्त्रोत म्हणजे अक्रोड, चिया सिड्स , जवस (फ्लॅक्ससीड्स), ऑलिव्ह ऑइल आणि ट्यूना आणि सॅल्मन सारखे मासे.
7. वनस्पती-आधारित पदार्थांची निवड करा
   वनस्पती-आधारित पदार्थ पीसीओएस असलेल्या स्त्रियांमध्ये इन्सुलिन संवेदनशीलता आणि मासिक पाळी नियमित करण्यास मदत करतात.
8. पाणी पीत रहा
   एकंदर आरोग्यासाठी पाणी किती आवश्यक आहे, हे सांगता येत नाही. दररोज 8-10 ग्लास पाणी पिण्याचा प्रयत्न करा. साखरयुक्त पेये टाळा.
9. पूरक गोष्टी /सप्लीमेन्ट घेण्याचा प्रयत्न करा
   निरोगी संतुलित जेवण असूनही, कधीकधी सप्लीमेन्ट घेणे अधिक फायदेशीर ठरू शकते. कोणतेही सप्लीमेन्ट घेण्यापूर्वी, औषधांचे दुष्परिणाम टाळण्यासाठी आपल्या डॉक्टरांशी बोला.
10. कॅफिन आणि अल्कोहोल टाळा
    दिवसाची सुरुवात करण्यासाठी कॉफी पिणे महत्वाचे असेल तर मध्यम प्रमाणात कॉफीचे सेवन करा. दररोज 1-2 कप कॉफी प्या. डी-कॅफिनेटेड पेयांना प्राधान्य द्या. संध्याकाळी झोपण्यापूर्वी कॉफी टाळा.

आपण गर्भधारणेचा विचार करत असल्यास अल्कोहोलपासून दूर रहा, कारण यामुळे हार्मोनल असंतुलन होते आणि प्रजननक्षमतेवर परिणाम होतो.

पीसीओएसवर कोणताही इलाज नसला तरी, निरोगी संतुलित आहार योजना पीसीओएसच्या व्यवस्थापनात मदत करू शकते आणि आपल्या प्रजनन स्वप्नांना बळ देऊ शकते. आपण काय खावे याचे अनेक पर्याय असतात. सकस निवड करा मात्र ठराविकच निवड नको. आपण अधूनमधून स्वत: ला एक ट्रीट नक्कीच देऊ शकता.

पीसीओएस व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि प्रजनन क्षमता सुधारण्यासाठी आहार टिप्स

1. पूर्ण अन्नाला प्राधान्य द्या
   संपूर्ण धान्य (गहू, ब्राऊन तांदूळ इ.), ताजी फळे आणि भाज्या, एवोकॅडो आणि शेंगदाणे सारख्या निरोगी चरबीयुक्त तसेच कमी चरबीयुक्त मांस आणि वनस्पती-आधारित प्रथिने (मसूर आणि सोयाबीनचे) यासारखे संपूर्ण पदार्थांचा आहारात समावेश करा.
2. कर्बोदकांवर नियंत्रण ठेवा
   आपल्या कर्बोदकांचे (कार्बोहायड्रेटचे) सेवन मर्यादित ठेवा. कार्बोहायड्रेट्स इन्सुलिनच्या पातळीवर परिणाम करतात, ज्यामुळे साखरेची पातळी वाढते आणि वजन वाढते. मैदा, मैद्याचा ब्रेड आणि पास्ता,फास्ट-फूड, साखर, पिझ्झा, ब्रेकफास्ट सेरियल्स आणि तळलेले पदार्थ यासारख्या अति-प्रक्रिया केलेल्या कार्बोहायड्रेट्सपासून दूर रहा.
3. चोथायुक्त/तंतुमय पदार्थांचे सेवन वाढवा
   पीसीओएस असलेल्या स्त्रिया इन्सुलिन प्रतिरोधाच्या शिकार होऊ शकतात आणि यामुळे रक्तातील साखर वाढू शकते. फायबरचे सेवन केल्याने इन्सुलिनची पातळी नियंत्रित राहण्यास मदत होते आणि रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात ठेवते. योग्य पचन आणि कोलेस्ट्रॉलची पातळी नियमित करण्यास देखील फायबरयुक्त आहार मदत करतो. आपल्या आहारात पुरेशा फायबरयुक्त पदार्थांचा समावेश करा.
4. प्रथिने वाढवा
   शरीरातील स्नायूंची दुरुस्ती आणि बांधणी करण्याबरोबरच प्रथिने इन्सुलिनची पातळी नियमित करण्यास आणि जळजळ कमी करण्यास मदत करतात. फळे, भाज्या, शेंगदाणे, मोड आलेली कडधान्यं आणि शेंगावर्गीय वनस्पती-आधारित पर्यायांची निवड करावी, ते पोषक आणि अँटीऑक्सिडंट्समध्ये समृद्ध आहेत. मासे, अंडी, चिकन, पनीर आणि टोफू सारख्या कमी चरबीयुक्त उत्तम प्रथिने निवडा. मांस टाळा.
5. साखरयुक्त पदार्थ? अगदी दूर रहा!
   कोणत्याही प्रकारचे साखरयुक्त पेये, प्रक्रिया केलेले पदार्थ आणि मिष्टान्न यांपासून दूर रहा. यातील साखरेमुळे वजन वाढते, जळजळ होते आणि लठ्ठपणा होतो. यामुळे गर्भधारणेत अडचण येते. मध आणि मॅपल सिरप सारख्या वैकल्पिक गोड पदार्थांचा वापर करा.
6. ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडचे अधिक सेवन करा
   ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडजळजळ कमी करते. ओमेगा -3 फॅटी अॅसिडचे काही स्त्रोत म्हणजे अक्रोड, चिया सिड्स , जवस (फ्लॅक्ससीड्स), ऑलिव्ह ऑइल आणि ट्यूना आणि सॅल्मन सारखे मासे.
7. वनस्पती-आधारित पदार्थांची निवड करा
   वनस्पती-आधारित पदार्थ पीसीओएस असलेल्या स्त्रियांमध्ये इन्सुलिन संवेदनशीलता आणि मासिक पाळी नियमित करण्यास मदत करतात.
8. पाणी पीत रहा
   एकंदर आरोग्यासाठी पाणी किती आवश्यक आहे, हे सांगता येत नाही. दररोज 8-10 ग्लास पाणी पिण्याचा प्रयत्न करा. साखरयुक्त पेये टाळा.
9. पूरक गोष्टी /सप्लीमेन्ट घेण्याचा प्रयत्न करा
   निरोगी संतुलित जेवण असूनही, कधीकधी सप्लीमेन्ट घेणे अधिक फायदेशीर ठरू शकते. कोणतेही सप्लीमेन्ट घेण्यापूर्वी, औषधांचे दुष्परिणाम टाळण्यासाठी आपल्या डॉक्टरांशी बोला.
10. कॅफिन आणि अल्कोहोल टाळा
    दिवसाची सुरुवात करण्यासाठी कॉफी पिणे महत्वाचे असेल तर मध्यम प्रमाणात कॉफीचे सेवन करा. दररोज 1-2 कप कॉफी प्या. डी-कॅफिनेटेड पेयांना प्राधान्य द्या. संध्याकाळी झोपण्यापूर्वी कॉफी टाळा.

 

आपण गर्भधारणेचा विचार करत असल्यास अल्कोहोलपासून दूर रहा, कारण यामुळे हार्मोनल असंतुलन होते आणि प्रजननक्षमतेवर परिणाम होतो.

पीसीओएसवर कोणताही इलाज नसला तरी, निरोगी संतुलित आहार योजना पीसीओएसच्या व्यवस्थापनात मदत करू शकते आणि आपल्या प्रजनन स्वप्नांना बळ देऊ शकते. आपण काय खावे याचे अनेक पर्याय असतात. सकस निवड करा मात्र ठराविकच निवड नको. आपण अधूनमधून स्वत: ला एक ट्रीट नक्कीच देऊ शकता.