IVF ସଟ୍ ବିଷୟରେ ସବୁକିଛି

Author : Dr. D. Maheswari Consultant & Fertility Specialist

ପିତାମାତା ହେବା ଏକ ଅସାଧାରଣ ଅନୁଭୂତି ଅଟେ, କିନ୍ତୁ କିଛି ଦମ୍ପତିଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଏକ କଷ୍ଟକର ଯାତ୍ରା ହୋଇପାରେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କର ପିତାମାତା ହେବାର ସ୍ୱପ୍ନକୁ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ IVF ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ। IVF ହେଉଛି ଏକ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଜନନ ଚିକିତ୍ସା ଯାହା ପ୍ରଜନନ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ସମସ୍ୟା ଥିବା ଦମ୍ପତିମାନଙ୍କୁ ବନ୍ଧ୍ୟାତ୍ୱ ଦୂର କରିବା ଏବଂ ପିତାମାତା ହେବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ। ତେବେ IVF ପ୍ରକ୍ରିୟା କିମ୍ବା IVF ଚିକିତ୍ସାରେ ବ୍ୟବହୃତ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ବିଷୟରେ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଅବଗତ ନୁହଁନ୍ତି। ଅନେକ IVF ଇଞ୍ଜେକସନକୁ ଭୟ କରନ୍ତି ଏବଂ ଭୟ ତଥା ଭୁଲ ଧାରଣା କାରଣରୁ IVFକୁ ଆପଣାଆନ୍ତି ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ IVF ବାଛିଥିବା ମହିଳାମାନେ IVF ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ IVF ସଟ୍‌ର ପ୍ରକାର ଏବଂ ସମଗ୍ର ଚିକିତ୍ସା ଯାତ୍ରା ବିଷୟରେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ଜାଣିବା ଜରୁରୀ ଅଟେ।

IVFରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ଓ ଶୁକ୍ରାଣୁକୁ ମହିଳାଙ୍କ ଶରୀର ବାହାରେ ଫର୍ଟିଲାଇଜ୍ କରାଯାଏ। ଫର୍ଟିଲାଇଜେସନ୍ ପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଭ୍ରୂଣକୁ ବୃଦ୍ଧି ଏବଂ ବିକାଶ ପାଇଁ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟରେ ରଖାଯାଏ।

IVF ସଟ୍ କ’ଣ?

ମୂଳତଃ IVF ସଟ୍ ହେଉଛି ସେହି ହର୍ମୋନ୍ ଯାହା IVF ଚିକିତ୍ସା ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦିଆଯାଏ। FSH (ଫଲିକଲ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେଟିଂ ହର୍ମୋନ୍), ଲୁଟିନାଇଜିଂ ହର୍ମୋନ୍ (LH), ହ୍ୟୁମାନ କୋରିଓନିକ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରୋପିନ୍ (hCG), ଗୋନାଡୋଟ୍ରୋପିନ୍ ରିଲିଜିଂ ହର୍ମୋନ୍ (GnRH) ଇତ୍ୟାଦି ହର୍ମୋନ୍ ଦିଆଯାଏ।

IVF ସଟ୍ ସ୍ଥାନ କ’ଣ?

IVF ସଟ୍ ସ୍ଥାନ ସବ୍‌କ୍ୟୁଟାନିୟସ୍ କିମ୍ବା ଇଣ୍ଟ୍ରାମସ୍କୁଲାର ହୋଇପାରେ। ସବ୍‌କ୍ୟୁଟାନିୟସ୍ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ପେଟ କିମ୍ବା ଜଙ୍ଘରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ବେଳେ ଇଣ୍ଟରମସ୍କୁଲାର ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ସିଧାସଳଖ ମାଂସପେଶୀରେ ଦିଆଯାଏ।

ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର IVF ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ଏଥିପାଇଁ ଦିଆଯାଏ:

1. ମହିଳାଙ୍କ ଡିମ୍ବାଶୟକୁ ଷ୍ଟିମୁଲେଟ୍ କରି ଅନେକ ଡିମ୍ବାଣୁ ଉତ୍ପାଦନ କରିବା ପାଇଁ

2. ଡିମ୍ବାଣୁ ନିର୍ଗତକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ

3. ଓସାଇଟ୍ ପରିପକ୍ୱତାକୁ ଷ୍ଟିମୁଲେଟ୍ କରିବା ପାଇଁ

4. ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ପାଇଁ

IVFରେ କେତୋଟି IVF ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ଦିଆଯାଏ?

IVF ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ସଂଖ୍ୟା ରୋଗୀ ଅନୁଯାୟୀ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ, କାରଣ ଗୋଟିଏ ଆକାର ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଫିଟ୍ କରେ ନାହିଁ। ରୋଗୀର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି, IVF ସଟ୍‌ର ସଂଖ୍ୟା ଏବଂ ଡୋଜ୍ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ। ସାଧାରଣତଃ, IVF ସଟ୍ 10 ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦିଆଯାଏ

ଗର୍ଭଧାରଣ ପାଇଁ IVF ସଟ୍ କ’ଣ?

– ହ୍ୟୁମାନ ମେନୋପୋଜାଲ୍ ଗୋନାଡୋଟ୍ରୋପିନ୍ସ (HMG)

– GnRH ଆଗୋନିଷ୍ଟ

– GnRH ଆଣ୍ଟାଗୋନିଷ୍ଟ

– ହାଇଲି ପ୍ୟୁରିଫାଏଡ୍ HCG

– ରିକମ୍ବିନାଣ୍ଟ HCG (ଓଭିଟ୍ରେଲ)

– ହାଇଲି ପ୍ୟୁରିଫାଏଡ୍ FSH

– ରିକମ୍ବିନାଣ୍ଟ FSH

– ରିକମ୍ବିନାଣ୍ଟ LH

ଗର୍ଭଧାରଣ ପାଇଁ IVF ସଟ୍‌ରୁ କ’ଣ ଆଶାକରିବେ?

IVF ଚିନ୍ତା, ଉତ୍ସାହ ଏବଂ ନିରାଶା ସହିତ ଏକ ରୋଲର କୋଷ୍ଟର ଯାତ୍ରା ହୋଇପାରେ। IVF ଚିକିତ୍ସା ନେବା ସମୟରେ ମାନସିକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରହିବା ସହ ଶାନ୍ତ ମନୋଭାବ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ। IVF ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ବ୍ୟକ୍ତିର ଓଜନ ଏବଂ ଭୋକ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥାଏ। କେତେକ ମହିଳାଙ୍କୁ ହର୍ମୋନ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଯୋଗୁଁ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ହୋଇପାରେ। ଏହାବ୍ୟତୀତ, କିଛି ଲୋକଙ୍କୁ OHSS (ଓଭାରିଆନ୍ ହାଇପରଷ୍ଟିମୁଲେସନ୍ ସିଣ୍ଡ୍ରୋମ୍) ହୋଇପାରେ ଯାହା ହର୍ମୋନ୍ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ପ୍ରତି ଏକ ଚରମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅଟେ ଏବଂ ଏହା ଦ୍ୱାରା ଡିମ୍ବାଶୟ ଫୁଲିଯାଏ।

IVF ର ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ। କେତେକ ସାଧାରଣ ପାର୍ଶ୍ୱ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି:

– ମୁଡ୍ ସୁଇଙ୍ଗ୍

– ମୁଣ୍ଡବିନ୍ଧା

– ବାନ୍ତି

– ପେଟ ଯନ୍ତ୍ରଣା

– ହଟ୍ ଫ୍ଲାସ୍

– ଚର୍ମରେ ଲାଲପଣ

ଯଦି ଉପରୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣ ଅଧିକ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଲାଗିରହେ, ତେବେ ଡାକ୍ତରୀ ସହାୟତା ନେବା ଜରୁରୀ।

ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ ବିନା IVF ହୋଇପାରିବ କି?

IVFର ଉଲ୍ଲେଖ ଦ୍ୱାରା ହିଁ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଭୟ ଏବଂ ଏହା ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଭାବନାତ୍ମକ, ଶାରୀରିକ ଏବଂ ମାନସିକ ଆଘାତ କାରଣରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ। ଅତ୍ୟଧିକ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ବ୍ୟବହାର PCOS, କର୍କଟ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟାଥିବା ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ ହୋଇପାରେ। CAPA IVM (କାପାସିଟେସନ୍ ଇନଭିଟ୍ରୋ ମାଚୁରେସନ୍) ହେଉଛି ଏକ ଉନ୍ନତ ପ୍ରଜନନ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି ଯାହା ଓସାଇଟ୍ ପରିପକ୍ୱତା ସମସ୍ୟା, ଥ୍ରୋମ୍ବୋଫିଲିଆ, PCOS, କର୍କଟ ଏବଂ ରେଜିଷ୍ଟାଣ୍ଟ ଓଭାରି ସିଣ୍ଡ୍ରୋମ ଥିବା ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସୁରକ୍ଷିତ ବିକଳ୍ପ ଅଟେ। CAPA IVMରେ ମାତ୍ର 2ରୁ 3ଟି ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ, କାରଣ ଏଥିରେ ପରିପକ୍ୱ ଡିମ୍ବାଣୁ ପରିବର୍ତ୍ତେ ମହିଳାଙ୍କଠାରୁ ଅପରିପକ୍ୱ ଡିମ୍ବାଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ। ଏହି ଅପରିପକ୍ୱ ଡିମ୍ବାଣୁଗୁଡ଼ିକ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ 2-ଷ୍ଟେପ୍ ପରିପକ୍ୱତା ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦେଇ ଗତି କରେ ଏବଂ ଏହା ପରେ ପରୀକ୍ଷାଗାରରେ ଫର୍ଟିଲାଇଜେସନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା କରାଯାଏ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ପ୍ରାୟ ଔଷଧ ମୁକ୍ତ ଅଟେ ଏବଂ

ଇଞ୍ଜେକ୍ସନକୁ ଭୟ କରୁଥିବା ଏବଂ ଏକ ଶସ୍ତା ଏବଂ କମ୍ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ପ୍ରକ୍ରିୟା କରିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ମହିଳାମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅଧିକ ସୁରକ୍ଷିତ ଚିକିତ୍ସା ଅନୁଭୂତି ଅଟେ। CAPA IVM କ୍ଷେତ୍ରରେ OHSSର କୌଣସି ବିପଦ ନାହିଁ।

ଡିମ୍ବାଣୁ ବାହାର କରିବା ଯନ୍ତ୍ରଣାଦାୟକ କି?

ଯନ୍ତ୍ରଣା ହେଉଛି ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଅନୁଭୂତି ଏବଂ ଏହା ବ୍ୟକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ। ଆନେସ୍ଥେସିଆ ପ୍ରଭାବରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ବାହାର କରାଯାଏ ଯାହା ଫଳରେ ବହୁତ କମ୍ ଅସୁବିଧା ହୁଏ। କିଛି ମହିଳାଙ୍କୁ ଋତୁସ୍ରାବ ସମୟରେ ଅନୁଭବ ହେଉଥିବା ଭଳି କ୍ରାମ୍ପ ହୋଇପାରେ। ଯଦି ଆପଣଙ୍କଠାରେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଜଟିଳତା ଦେଖାଦିଏ, ତୁରନ୍ତ ପ୍ରଜନନ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରନ୍ତୁ।

IVF ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ୍ କିପରି କାର୍ଯ୍ୟ କରେ?

ଷ୍ଟେପ 1:ପ୍ରଜନନ ମୂଲ୍ୟାୟନ – ଆପଣ ପ୍ରଜନନ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ସହ ପରାମର୍ଶ କରିବେ ଯେଉଁଥିରେ ଆପଣ ଏବଂ ଆପଣଙ୍କ ସାଥୀ, ଉଭୟଙ୍କ ପ୍ରଜନନ ମୂଲ୍ୟାୟନ ହେବ। ଏହା ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା, ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ସ୍କାନ, ବୀର୍ଯ୍ୟ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଇତ୍ୟାଦି ହୋଇପାରେ।

ଷ୍ଟେପ୍ 2: ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚିକିତ୍ସା – ଫଲୋ-ଅପ୍ ପରାମର୍ଶ ସମୟରେ, ପ୍ରଜନନ ବିଶେଷଜ୍ଞ ଆପଣଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଅବସ୍ଥା, ବୟସ, ଜୀବନଶୈଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ଆଧାରରେ ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବେ ଏବଂ ସମଗ୍ର ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବେ।

ଷ୍ଟେପ 3: ଓଭାରିଆନ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେସନ୍ – ଡିମ୍ବାଣୁ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ଡିମ୍ବାଶୟକୁ ଷ୍ଟିମୁଲେଟ୍ କରିବା ପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଋତୁସ୍ରାବର ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିନରେ IVF ଇଞ୍ଜେକସନ୍ ଦିଆଯିବ।

ଷ୍ଟେପ୍ 4:ମନିଟରିଂ – ଆପଣଙ୍କ IVF ଯାତ୍ରାରେ ଆପଣ ଟ୍ରାକ୍‌ରେ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ ତାହା ଯାଞ୍ଚ କରିବା ପାଇଁ, ନିୟମିତ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ସ୍କାନ୍ ଏବଂ ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା କରାଯିବ। ଏହା ଦ୍ୱାରା ଡିମ୍ବାଣୁ ସଂଗ୍ରହର ଉପଯୁକ୍ତ ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ ହୋଇପାରିବ।

ଷ୍ଟେପ 5: ଟ୍ରିଗର ସଟ୍ – ଡିମ୍ବାଣୁର ପରିପକ୍ୱତାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବା ପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ଏକ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଦିଆଯିବ।

ଷ୍ଟେପ 6: ଡିମ୍ବାଣୁ ବାହାର କରିବା – ଆପଣଙ୍କୁ ଆନେସ୍ଥେସିଆ ଦିଆଯିବ ଏବଂ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ଗାଇଡଲାଇନ ବ୍ୟବହାର କରି ଡିମ୍ବାଣୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବ।

ଷ୍ଟେପ 7: ଇନ୍ ଭିଟ୍ରୋ ଫର୍ଟିଲାଇଜେସନ୍ – ଡିମ୍ବାଣୁକୁ ପୁରୁଷ ସାଥୀଙ୍କ ଶୁକ୍ରାଣୁ ସହିତ ଫ୍ୟୁଜ୍ କରି ଭ୍ରୂଣ ଗଠନ କରାଯିବ।

ଷ୍ଟେପ୍ 8: ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର- ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୁଣବତ୍ତା ବିଶିଷ୍ଟ ଭ୍ରୂଣ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ।

ଷ୍ଟେପ 9: ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ପରୀକ୍ଷା- ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତରର 2 ସପ୍ତାହ ପରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ପରୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

କିଛି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ IVF ପ୍ରଶ୍ନ

1. IVF ଚିକିତ୍ସା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସମାନ କି?

ନା। IVF ଚିକିତ୍ସା, ଔଷଧ ଏବଂ ଡୋଜ୍ ବୟସ, ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଜୀବନଶୈଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ଆଧାରରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ହେବ।

2. IVFରେ ଲିଙ୍ଗ ଚୟନ କରିବା ସମ୍ଭବ କି?

ଲିଙ୍ଗ ଚୟନ ଭାରତରେ ବେଆଇନ ଅଟେ ଏବଂ ଏହା ନିଷିଦ୍ଧ ଅଟେ।

3. ଫ୍ରୋଜେନ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ’ଣ?

IVF ଚିକିତ୍ସାରେ, ଯଦି ଭ୍ରୂଣକୁ ଫ୍ରିଜ୍ କରି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ବୋଲି କୁହାଯାଏ।

4. IVFରେ ଏକକ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ’ଣ?

IVFରେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଜ୍ଞାନକୌଶଳର ବ୍ୟବହାର କରି ଏକାଧିକ ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଭ୍ରୂଣକୁ ଚୟନ କରାଯାଇ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ। ଏକକ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଗର୍ଭପାତ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଟିଳତାର ଆଶଙ୍କାକୁ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ।