ઉચ્ચ જોખમવાળી ગર્ભાવસ્થા

Author : Dr Jigna Tamagond, Consultant-Fertility Specialist, Oasis Fertility, Karimnagar

ઉચ્ચ જોખમવાળી ગર્ભાવસ્થા – શું કરવું અને શું નહીં

ગર્ભાવસ્થા સ્વયં જ સ્ત્રીઓમાં એક પ્રકારનો ભય અને ચિંતા લાવે છે. અમુક તબીબી પરિસ્થિતિઓ અને જીવનશૈલીની પસંદગીઓ ઉચ્ચ જોખમી સગર્ભાવસ્થા તરફ દોરી શકે છે અને માતા અને બાળક બંને માટે જટિલતાઓમાં પરિણમી શકે છે. સલામત ગર્ભાવસ્થા અને તંદુરસ્ત બાળક મેળવવા માટે જટિલતાઓ તરફ દોરી શકે તેવી પરિસ્થિતિઓને જાણવી અને જરૂરી સાવચેતી રાખવી મહત્વપૂર્ણ છે.

ઉચ્ચ જોખમી ગર્ભાવસ્થાના કારણો:

1. સ્વાસ્થ્ય સ્થિતિ

a. ડાયાબિટીસ

જો તમને સગર્ભાવસ્થા પહેલાં ડાયાબિટીસ હોય અથવા જો તમને ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડાયાબિટીસ થાય (સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન ડાયાબિટીસ), તો જો શુગરનું સ્તર અનિયંત્રિત હોય તો તે માતા અને બાળક બંને માટે ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે. જો તમને સગર્ભાવસ્થા ડાયાબિટીસ હોય અને તમારું વજન પણ વધારે હોય તો જોખમ વધે છે.

b. પીસીઓએસ

પીસીઓએસથી પીડિત સ્ત્રીઓમાં ઇન્સ્યુલિન રેઝિસ્ટન્સ, હૃદયરોગ, સ્ટ્રોક વગેરે જેવી અનેક ગૂંચવણો થવાનું જોખમ વધી જાય છે.

c. થાઇરોઇડ સમસ્યા

થાઇરોઇડની સમસ્યાઓ ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં પ્રિક્લેમ્પસિયા (હાઇ બીપી), પ્લેસેન્ટલ એબ્રેશન (પ્રારંભિક તબક્કે ગર્ભાશયમાંથી પ્લેસેન્ટાને અલગ કરવું), પલ્મોનરી હાઇપરટેન્શન, વગેરે જેવી ગૂંચવણો વિકસી શકે છે. તે કસુવાવડ, જન્મ વખતે ઓછું વજન અને મૃત્યુ પણ તરફ દોરી શકે છે.

d. સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો

સિસ્ટમિક લ્યુપસ એરીથેમેટોસસ જેવા સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો ગંભીર ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે. એક મલ્ટીડિસિપ્લિનરી અભિગમની જરૂર છે જે મહિલાઓને સુરક્ષિત ગર્ભાવસ્થા અને ડિલિવરી કરવામાં મદદ કરી શકે.

e. હાઈ બી.પી

અનિયંત્રિત બ્લડ પ્રેશર સ્ટ્રોક, પ્લેસેન્ટલ એબ્રેશન વગેરે તરફ દોરી શકે છે.

f. સ્થૂળતા

સ્ત્રીઓમાં સ્થૂળતા જન્મજાત અસાધારણતા, અકાળ જન્મ, નવજાત મૃત્યુ વગેરેમાં પરિણમી શકે છે.

2. જીવનશૈલી પસંદગીઓ

a ધુમ્રપાન

ધૂમ્રપાન કરતી સ્ત્રીઓમાં જન્મજાત ખામીઓવાળા બાળકો થવાની સંભાવના વધારે હોય છે.

b દારૂનું સેવન

વધુ માત્રામાં દારૂ પીતી સ્ત્રીઓ બાળકમાં ફેટલ આલ્કોહોલ સ્પેક્ટ્રમ ડિસઓર્ડર (FASD) તરફ દોરી શકે છે જે શારીરિક અક્ષમતા, ચેતાતંત્રને નુકસાન વગેરે દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે.

c. ડ્રગનો ઉપયોગ

ડ્રગનો ઉપયોગ સડન ઈન્ફેન્ટ ડેથ સિન્ડ્રોમ (એસઆઈડીએસ) અને જન્મજાત અસાધારણતા તરફ દોરી શકે છે.

3. ઉંમર -35 વર્ષની ઉંમર પછી પ્રથમ વખત ગર્ભધારણ

મોટી ઉંમરમાં માતા બનવાથી સિઝેરિયન, ગર્ભાશયમાં ગર્ભ મૃત્યુ (FDIU) અને અન્ય ગૂંચવણોનું જોખમ વધી શકે છે.

4. બહુવિધ ગર્ભાવસ્થા

બહુવિધ સગર્ભાવસ્થા ધરાવતી સ્ત્રીઓને ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન હાઈ બીપી થવાનું જોખમ વધારે હોય છે. તે કસુવાવડ, સમાયોઉરવ પ્રસવપીડા, જન્મજાત ખામી વગેરે પણ પરિણમી શકે છે.

ગર્ભાવસ્થા માટે સાવચેતીઓ

1. ધૂમ્રપાન ટાળો કારણ કે તે ગર્ભના વિકાસને અસર કરી શકે છે.
2. કાચું માંસ ટાળો કારણ કે તે ચેપનું કારણ બની શકે છે અને ગર્ભમાં મૃત્યુ અથવા અન્ય ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે.
3. કોફી ટાળો કારણ કે વધુ માત્રામાં લેવાથી કસુવાવડ થઈ શકે છે.
4. તણાવ ટાળો અને યોગાસન કરવાનું અને સંગીત સાંભળવાનું શરૂ કરો.
5. દારૂનું સેવન ટાળો કારણ કે તે બાળકમાં જટિલતાઓ તરફ દોરી શકે છે..

ગર્ભાવસ્થા દરમિયાન તમે શું કરી શકો?

1. જ્યારે તમે ગર્ભવતી હો ત્યારે પૂરતા પ્રમાણમાં ઊંઘ લો જે તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને મગજ માટે ફાયદાકારક બની શકે છે અને હોર્મોન્સના નિયમનમાં પણ મદદ કરી શકે છે.
2. શાકભાજી, ફળોનો અધિક માત્રામાં સમાવેશ કરીને તંદુરસ્ત ખોરાક લો અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડ ટાળો.
3. તંદુરસ્ત વજન રાખો કારણ કે સગર્ભાવસ્થા દરમિયાન વધુ પડતું વજન ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે.
4. ફોલિક એસિડ જેવા પ્રિનેટલ વિટામિન્સ શામેલ કરો જે બાળકમાં જન્મજાત ખામીને અટકાવી શકે છે.
5. તમારે નિયમિત સ્વાસ્થ્ય તપાસ કરાવાથી ચૂકવું જોઈએ નહીં
6. યોગ અથવા કસરતનો અભ્યાસ કરો જે માતા અને બાળક બંને માટે મદદરૂપ થઈ શકે.

ઉચ્ચ જોખમી સગર્ભાવસ્થાની સ્થિતિને ડૉક્ટરની સહાયથી સંચાલિત કરી શકાય છે. ડાયાબિટીસ માટે તપાસ ગર્ભાવસ્થાના 24 થી 28 અઠવાડિયાની વચ્ચે કરાવવી પડે છે પરંતુ જો તમને ડાયાબિટીસનું જોખમ વધારે હોય, તો તમારે પહેલાથી જ તેની તપાસ કરાવવાની જરૂર છે. સ્ત્રીરોગચિકિત્સકની દરેક મુલાકાત વખતે બ્લડ પ્રેશર તપાસવું જરૂરી છે.

તમામ સૂચનાઓ અને દવાઓનું પાલન કરવું આવશ્યક છે. કોઈપણ સગર્ભા સ્ત્રી માટે સલામત અને સ્વસ્થ ગર્ભાવસ્થા અને પ્રસૂતિ માટે હકારાત્મક અને ખુશ માનસિકતા મહત્વપૂર્ણ છે.