અનિયમિત માસિક અને ગર્ભાવસ્થા વિશે બધી જ વાતો જે તમારે જાણવી જોઈએ

Author: Dr. Sai Manasa Darla, Consultant, Fertility Specialist & Laparoscopic Surgeon

ગર્ભાવસ્થા એ એક આત્યંતિક ફેરફાર ભરી યાત્રા છે અને જ્યારે તમે ગર્ભધારણ કરવામાં મુશ્કેલીનો સામનો કરો છો ત્યારે તે અભિભૂત બની શકે છે.

મહિલાના માસિક ધર્મને ટ્રેક કરવું એ આ સફરનું પ્રથમ પગલું છે. ગર્ભાવસ્થાની યોજના બનાવવા માટે વ્યક્તિના માસિક ચક્રની લંબાઈ, ફર્ટાઈલ વિન્ડો અને ઓવ્યુલેશન જાણવું જરૂરી છે. માસિક ચક્રમાં અનિયમિતતા સગર્ભાવસ્થા પ્રાપ્ત કરવામાં અવરોધ પેદા કરી શકે છે.

અનિયમિત માસિક ચક્ર શું છે?

સ્ત્રીનું માસિક ચક્ર સામાન્ય રીતે લંબાઈમાં બદલાય છે. સ્ત્રીનું ‘સામાન્ય’ માસિક ચક્ર 21 થી 35 દિવસની વચ્ચે હોય છે અને ચક્રથી ચક્રમાં 2-3 દિવસનો તફાવત હોય છે.

નીચેની અવસ્થાની હાજરીમાં માસિક ચક્રને અનિયમિત ગણવામાં આવે છે:

1. કોઈપણ ચક્ર જે ‘સામાન્ય’ સીમાની બહાર અથવા નીચે આવે છે.
2. 8 દિવસથી વધુ સમય માટે ચૂકી ગયેલો માસિક ચક્ર (થોડા કિસ્સાઓમાં ગર્ભાવસ્થા હોઈ શકે છે).
3. પોલિમેનોરિયા: તેને વારંવાર અથવા પ્રારંભિક માસિક ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. આ એક માસિક વિકાર છે જેમાં માસિક ચક્રની લંબાઈ વારંવાર 21 દિવસથી ઓછી હોય છે.
4. ઓલિગોમેનોરિયા: માસિક સ્રાવની સ્થિતિ જેમાં ભાગ્યેજ માસિક આવે છે. આવા કિસ્સાઓમાં માસિક ચક્રની લંબાઈ 35 દિવસથી વધુ હોય છે.

અનિયમિત માસિકચક્રના કારણો

કેટલાક પરિબળો અનિયમિત માસિકચક્ર તરફ દોરી જાય છે:

1. ઓવ્યુલેશનની સમસ્યાઓ: ગર્ભધારણની તક માસિક ચક્ર દરમિયાન પુખ્ત ઇંડાના સ્ત્રાવ અથવા ઓવ્યુલેશન પર આધારિત છે. અનિયમિત ઓવ્યુલેશન અથવા એનોવ્યુલેશન (ઓવ્યુલેશનની ગેરહાજરી) માસિકચક્રમાં અનિયમિતતાનું કારણ બને છે.
2. પોલિસિસ્ટિક ઓવેરિયન સિન્ડ્રોમ (પીસીઓએસ): તે એક હોર્મોનલ વિકાર છે જેમાં શરીર મોટા પ્રમાણમાં પુરૂષ સેક્સ હોર્મોન્સ (એન્ડ્રોજન) ઉત્પન્ન કરે છે જે અનિયમિત ઓવ્યુલેશન, અંડાશયમાં કોથળીઓ અને વંધ્યત્વ તરફ દોરી જાય છે.
3. થાઇરોઇડ રોગ: ઓછું સક્રિય અથવા વધુ સક્રિય થાઇરોઇડ માસિક ચક્રની આવર્તન અને નિયમિતતાને અસર કરે છે.
4. વજન વધવું કે ઘટવું
5. તણાવ અને ચિંતા
6. હોર્મોનલ અસંતુલન
7. જન્મ નિયંત્રણ ગોળીઓનો અનિયમિત ઉપયોગ
8. ફાઈબ્રોઈડ્સ, એન્ડોમેટ્રિઓસિસ અને ડાયાબિટીસ જેવી સ્થિતિઓ
9. જાતીય પ્રસારિત ચેપ

અનિયમિત માસિક ચક્રની સમસ્યા સાથે ગર્ભાવસ્થાની યોજના કેવી રીતે કરવી?

એવું લાગી શકે છે કે અનિયમિત માસિક સાથે સ્ત્રી ગર્ભવતી થઈ શકતી નથી. પરંતુ, ગભરાવાની જરૂર નથી, જો અનિયમિત માસિક સ્રાવની સમસ્યાનું સમાધાન કરવામાં આવે અને સારવાર કરવામાં આવે તો અનિયમિત માસિક ધરાવતી મહિલા માટે ગર્ભવતી થવું શક્ય છે.

ઓવ્યુલેશનને ટ્રૅક કરવાથી અને ઓવ્યુલેશન દરમિયાન સમયસર સંભોગ કરવાથી ગર્ભધારણની શક્યતાઓ ઝડપથી વધે છે. ઓવ્યુલેશન ક્યારે થાય છે તે જોવા માટે વ્યક્તિ ઓવ્યુલેશનના લક્ષણો શોધી શકે છે.

ઓવ્યુલેશનના લક્ષણો

1. સર્વાઇકલ મ્યુક્સમાં વધારો – ખેંચાતુ, સ્પષ્ટ અને ઇંડા જેવો સફેદ સ્રાવ
2. તમારા બેઝલ શરીરના તાપમાનમાં વધારો

ઓવ્યુલેશન પ્રિડિક્ટર કિટ્સ, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને બ્લડ ટેસ્ટનો ઉપયોગ ઓવ્યુલેશન નક્કી કરવા માટે થઈ શકે છે.

અનિયમિત ઓવ્યુલેશન અથવા એનોવ્યુલેશનના કિસ્સામાં, ડૉક્ટર મૂળ કારણને આધારે સારવારના વિકલ્પો લખી શકે છે. મૂળ સ્થિતિની સારવાર કરવાથી ગર્ભાવસ્થાની શક્યતા વધી જાય છે.

જીવનશૈલીમાં થોડા ફેરફારો માસિક ચકતાં અને ઓવ્યુલેશનને નિયંત્રિત કરવામાં ઘણી મદદ કરી શકે છે.

આ કિસ્સામાં ડૉક્ટરની મુલાકાત લો:

1. ત્રણ મહિનાથી વધુ સમય માટે માસિક ન આવવું
2. માસિક રક્તસ્રાવ જે એક અઠવાડિયા કરતાં વધુ સમય સુધી ચાલે છે
3. ભારે રક્તસ્ત્રાવ
4. પીડાદાયક માસિક
5. જો તમે 35 વર્ષથી નાના છો અને એક વર્ષથી વધુ સમય સુધી ગર્ભધારણ કરવામાં નિષ્ફળ રહ્યા છો

સમાપન:

જો કે ગર્ભાવસ્થા યાત્રામાં અનિયમિત માસિક સ્રાવ ચિંતાનો વિષય હોઈ શકે છે, તેમ છતાં નિરાશ થવાની જરૂર નથી. સમયસર પગલાં લેવાથી અને મૂળ કારણને સંબોધવાથી વ્યક્તિને તંદુરસ્ત ગર્ભાવસ્થા થવાની તક મળી શકે છે.

અસંગત માસિક, ઓવ્યુલેશનની સમસ્યાઓ અને હોર્મોનલ અસંતુલન જે માસિક ચક્રમાં અનિયમિતતાનું કારણ બને છે તે ગર્ભવતી થવું મુશ્કેલ બનાવે છે.

ફર્ટિલિટી નિષ્ણાતની સલાહ લેવી એ અસામાન્ય માસિક ચક્ર માટે જવાબદાર પરિસ્થિતિઓની સારવાર કરીને અને ઓવ્યુલેશનને નિયંત્રિત કરીને નિર્ધારિત કરીને તમારી પ્રજનન ક્ષમતાને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે.