ଫ୍ରୋଜେନ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ’ଣ?

Author: Dr. Hema Vaithianathan

ପିତାମାତା ହେବା ଜୀବନର ଏକ ଚମତ୍କାର ଅନୁଭୂତି ଅଟେ। ପ୍ରାକୃତିକ ଗର୍ଭଧାରଣ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ କାମ କରିପାରେ ଏବଂ କେତେକଙ୍କୁ ପିତାମାତା ହେବା ପାଇଁ IVF ପରି ସହାୟକ ପ୍ରଜନନ କୌଶଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇପାରେ। ଯେଉଁ ଦମ୍ପତିମାନେ ନିଜର ପିତାମାତା ହେବାର ସ୍ୱପ୍ନକୁ ସାକାର କରିବା ପାଇଁ IVF ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ସେମାନେ ଏଥିରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ବୁଝିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏକ ଫ୍ରେସ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଏବଂ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର (FET)ର ଅର୍ଥ କ’ଣ ତାହା ଜାଣିବା ଜରୁରୀ ଅଟେ, ଯାହା ଆପଣଙ୍କୁ ସମଗ୍ର ଚିକିତ୍ସା ଯାତ୍ରାରେ ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଦେବ।

IVF ଚିକିତ୍ସାରେ ମହିଳା ସାଥୀଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ଡିମ୍ବ ଏବଂ ପୁରୁଷ ସାଥୀଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ଶୁକ୍ରାଣୁକୁ IVF ପ୍ରକ୍ରିୟା ଦ୍ୱାରା ଆପେଆପେ ଫର୍ଟିଲାଇଜେସନ୍ କରାଯାଏ କିମ୍ବା ICSI ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଗୋଟିଏ ଶୁକ୍ରାଣୁକୁ ସିଧାସଳଖ ଡିମ୍ବାଣୁରେ ଇଞ୍ଜେକ୍ଟ କରାଯାଏ, ଯାହା ପରେ ଭ୍ରୂଣ ଗଠନ ପାଇଁ ସତର୍କତାର ସହ କଲ୍ଚର୍ କରାଯାଏ। ଏହି ଭ୍ରୂଣକୁ ଡିମ୍ବ ବାହାର କରିବାର 3 କିମ୍ବା 5 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇପାରେ କିମ୍ବା କିଛି ସପ୍ତାହ, ମାସ କିମ୍ବା ବର୍ଷ ଫ୍ରିଜ୍ କରାଯାଇ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇପାରେ ଏବଂ ଏହା ବିଭିନ୍ନ କାରକ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। ଆସନ୍ତୁ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା, ସମୟସୀମା ଏବଂ ସଫଳତା ହାର ବିଷୟରେ ବୁଝିବା।

FET କ’ଣ?

– IVF ସମୟରେ ହରମୋନ୍ ଷ୍ଟିମୁଲେସନ୍ କାରଣରୁ ଓଭାରିଆନ୍ ହାଇପରଷ୍ଟିମୁଲେସନ୍ ସିଣ୍ଡ୍ରୋମ୍ (OHSS) ହେବାର ଅଧିକ ଆଶଙ୍କା ଥିବା କେତେକ ମହିଳାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ, FET ସୁପାରିଶ କରାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ ଭ୍ରୂଣକୁ ସମାନ ଚକ୍ରରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ।

– ଯେଉଁ ଦମ୍ପତିଙ୍କ ବୟସ 35+ ଏବଂ ଯେଉଁ ଦମ୍ପତିଙ୍କର ଜେନେଟିକ୍ ବ୍ୟାଧି ରହିଛି ଯେଉଁମାନଙ୍କ ପାଇଁ PGT (ପ୍ରି-ଇମ୍ପ୍ଲାଣ୍ଟେସନ୍ ଜେନେଟିକ୍ ଟେଷ୍ଟିଂ) ଜରୁରୀ ଅଟେ, ସେମାନଙ୍କୁ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ। PGT କ୍ଷେତ୍ରରେ, ଭ୍ରୂଣରୁ ନିଆଯାଇଥିବା କିଛି କୋଷକୁ କ୍ରୋମୋଜୋମାଲ ଅସ୍ୱାଭାବିକତା ପାଇଁ ବିଶ୍ଳେଷଣ କରାଯାଏ ଏବଂ କେବଳ ସୁସ୍ଥ ଥିବା ଭ୍ରୂଣକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ।

– କର୍କଟ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ମହିଳାଙ୍କ ପାଇଁ କର୍କଟ ଚିକିତ୍ସା ପୂର୍ବରୁ ଭ୍ରୂଣକୁ ଫ୍ରିଜ୍ କରାଯାଇପାରିବ ଏବଂ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହାକୁ ଗର୍ଭଧାରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରିବ।

– ଯେଉଁ ଦମ୍ପତିମାନେ ପିତାମାତା ହେବା ସ୍ଥଗିତ ରଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ସେମାନଙ୍କର ଭ୍ରୁଣ ଫ୍ରିଜ୍ କରାଯାଇପାରିବ ଯାହା ବୟସ ସହିତ ପ୍ରଜନନ କ୍ଷମତା ହ୍ରାସ ପାଇବା ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ କ୍ଷମତାକୁ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ।

– କେତେକ ଦମ୍ପତିଙ୍କଠାରେ ଯଦି ଅଧିକ ଭ୍ରୂଣ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ଅତିରିକ୍ତ ଭ୍ରୁଣକୁ ଫ୍ରିଜ୍ କରି ଭବିଷ୍ୟତରେ ଯଦି ଦମ୍ପତି ପରିବାର ବିସ୍ତାର କରିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ତେବେ ପୁନର୍ବାର ଗର୍ଭଧାରଣ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାରେ।

FET କିପରି କାମ କରେ?

IVF ପ୍ରକ୍ରିୟା ସମୟରେ ପୁରୁଷ ସାଥୀଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ଶୁକ୍ରାଣୁ ଏବଂ ମହିଳା ସାଥୀଙ୍କଠାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ଡିମ୍ବାଣୁର ଫର୍ଟିଲାଇଜେସନ୍ ପରେ, ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଭ୍ରୂଣକୁ ସେହି ଦିନ ଫ୍ରିଜ୍ କରାଯାଏ କିମ୍ବା 3ୟ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଯାଏ (ଯାହାକୁ କ୍ଲିଭେଜ୍ ଷ୍ଟେଜ୍ କୁହାଯାଏ) ଏବଂ ତୃତୀୟ ଦିନରେ ଫ୍ରିଜ୍ କରାଯାଏ କିମ୍ବା ଏହାକୁ 5ମ ଦିନ (ବ୍ଲାସ୍ଟୋସିଷ୍ଟ କୁହାଯାଏ) ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଢ଼ାଯାଏ ଏବଂ 5ମ ଦିନରେ ଫ୍ରିଜ କରାଯାଏ।

FET 2ଟି ପଦ୍ଧତିରେ କରାଯାଇପାରିବ;

1.ପ୍ରାକୃତିକ ଚକ୍ର FET

2.ହର୍ମୋନ ରିପ୍ଲେସମେଣ୍ଟ ଥେରାପି (HRT) ଚକ୍ର

ପ୍ରାକୃତିକ ଚକ୍ର ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା:

– ଗର୍ଭାଶୟ ଆସ୍ତରଣର ମୋଟେଇ (ଏଣ୍ଡୋମେଟ୍ରିୟମ ନାମରେ ପରିଚିତ) ଏକ ସଫଳ ଗର୍ଭଧାରଣ ପାଇଁ ଅନ୍ୟତମ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପାରାମିଟର ଅଟେ।

– ଏହି ପ୍ରୋଟୋକଲରେ ଏଣ୍ଡୋମେଟ୍ରିୟମର ବିକାଶ ପାଇଁ କୌଣସି ହର୍ମୋନ ଦିଆଯାଏ ନାହିଁ। ସ୍କାନ୍, ରକ୍ତ/ପରିସ୍ରା ପରୀକ୍ଷା ମାଧ୍ୟମରେ ମହିଳାଙ୍କ ଓଭୁଲେସନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଟ୍ରାକ୍ କରାଯାଏ ଏବଂ ଏହାପରେ ଭ୍ରୂଣକୁ ପ୍ରତିରୋପଣ ୱିଣ୍ଡୋ (ଯେଉଁ ସମୟରେ ଗର୍ଭାଶୟ ଭ୍ରୂଣ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ) ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ। ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦିନ ଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ ଏବଂ ସେହି ଦିନ ଏକ ଭ୍ରୂଣକୁ ଗଳାଇ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟରେ ରଖାଯାଏ।

ହର୍ମୋନ ରିପ୍ଲେସମେଣ୍ଟ ଥେରାପି ଚକ୍ର:

ଏହି ପ୍ରୋଟୋକଲ୍ ସାଧାରଣତଃ ଅନିୟମିତ ଚକ୍ର ଥିବା ମହିଳାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁପାରିଶ କରାଯାଏ। ପ୍ରାକୃତିକ ଚକ୍ର ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ, ଏଠାରେ ଏଣ୍ଡୋମେଟ୍ରିୟମର ମୋଟେଇରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ଇଷ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ଏବଂ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟେରୋନ୍ ଔଷଧ ଦିଆଯାଏ। ପରିସ୍ଥିତି ଅନୁକୂଳ ହେଲେ ଭ୍ରୂଣକୁ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ।

ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ସମୟସୀମା:

ସୋପାନ 1: ହର୍ମୋନ ଚିକିତ୍ସା

ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ଗର୍ଭାଶୟର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ଆସ୍ତରଣକୁ ମୋଟା କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ କରିବା ପାଇଁ ଇଷ୍ଟ୍ରୋଜେନ୍ ହରମୋନ୍ ଔଷଧ ଦିଆଯାଏ। ଗର୍ଭାଶୟ ପ୍ରତିରୋପଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା (ଗର୍ଭାଶୟ ସହିତ ଭ୍ରୂଣର ସଂଯୋଗ) ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରୋଜେଷ୍ଟେରୋନ ସମର୍ଥନ ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ।

ସୋପାନ 2: ସ୍କାନ୍ ମାଧ୍ୟମରେ ମନିଟରିଂ

ଗର୍ଭାଶୟ ପ୍ରତିରୋପଣ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଅଛି କି ନାହିଁ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଅଲଟ୍ରାସାଉଣ୍ଡ ସ୍କାନ୍/ରକ୍ତ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ।

ସୋପାନ 3: ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର

ଅଧିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ଭ୍ରୁଣକୁ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ଗଳାଇ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ।

ସୋପାନ 4: ଗର୍ଭ ପରୀକ୍ଷା

2 ସପ୍ତାହ ପରେ, ଏକ ଗର୍ଭଧାରଣ କନଫର୍ମେସନ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଅଟେ।

ସିଙ୍ଗଲ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ’ଣ?

ସାଧାରଣତଃ ଗର୍ଭଧାରଣର ସମ୍ଭାବନାରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟରେ 2 କିମ୍ବା 3ରୁ ଅଧିକ ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଏ। ତେବେ ଏହି ପଦ୍ଧତି ଏକାଧିକ ଗର୍ଭଧାରଣ ଜନିତ ବିପଦ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଯାହା ଗର୍ଭାବସ୍ଥା ଡାଇବେଟିସ, ପ୍ରିକ୍ଲାମ୍ପସିଆ, ସମୟ ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସବ ଏବଂ ଉଭୟ ମା’ ଏବଂ ଭ୍ରୂଣ ପାଇଁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଟିଳତା ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ। ଉଚ୍ଚ-କ୍ରମର ଗର୍ଭଧାରଣ ଜନିତ ବିପଦକୁ ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ, PGT (ପ୍ରି-ଇମ୍ପ୍ଲାଣ୍ଟେସନ୍ ଜେନେଟିକ୍ ଟେଷ୍ଟିଂ) ପରି ଉନ୍ନତ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ଭ୍ରୂଣ ଚୟନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ। ଏହି ପଦ୍ଧତି ଦ୍ଵାରା କେବଳ ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରାଯାଇପାରିବ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ଜଟିଳତା ହ୍ରାସ ପାଇଥାଏ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ଇଲେକ୍ଟିଭ୍ ସିଙ୍ଗଲ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କୁହାଯାଏ।

ଏକ ସିଙ୍ଗଲ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତରର ଫାଇଦା:

– 1ଟି ସୁସ୍ଥ ଭ୍ରୁଣ ଚୟନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ

– ଗର୍ଭପାତ ଆଶଙ୍କାକୁ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ

– ଏକାଧିକ ପ୍ରସବର ଆଶଙ୍କାକୁ ହ୍ରାସ କରିଥାଏ

ଫ୍ରେସ୍ ବନାମ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର:

ଫ୍ରେସ୍ ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗର୍ଭଧାରଣର ସମୟ କମ୍ ହୋଇଥାଏ କାରଣ ସମାନ ଋତୁସ୍ରାବ ଚକ୍ରରେ ଡିମ୍ବାଣୁ ସଂଗ୍ରହର 3 କିମ୍ବା 5 ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଭ୍ରୂଣଟି ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଋତୁସ୍ରାବ ଚକ୍ରରେ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ମହିଳାଙ୍କ ଗର୍ଭାଶୟକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୁଏ ଯେତେବେଳେ ଅବସ୍ଥା ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅନୁକୂଳ ହୋଇଥାଏ।

ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ସଫଳତା ହାର

ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତରର ଫ୍ରେସ୍ ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ତୁଳନାରେ ଉନ୍ନତ ସଫଳତା ହାର ଥିବା ଜଣାପଡ଼ିଛି। ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତରର ସଫଳତା ହାରକୁ ଅନେକ କାରକ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ।

– ବୟସ

– ବନ୍ଧ୍ୟାତ୍ୱର ପ୍ରକାର

– ଶୁକ୍ରାଣୁର ମାନ

– ଡିମ୍ବାଣୁର ମାନ

– ଭ୍ରୂଣର ମାନ

– ଗର୍ଭାଶୟର ଗ୍ରହଣୀୟତା

– ଜୀବନଶୈଳୀ ଜନିତ କାରଣ

ଏକ ସଫଳ FET ପାଇଁ ଟିପ୍ସ:

ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୂଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଚକ୍ର ଦେଇ ଯିବା ପୂର୍ବରୁ ଶରୀର ଓ ମନକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

– ସଠିକ୍ ଖାଦ୍ୟ ଖାଆନ୍ତୁ:

ସନ୍ତୁଳିତ ଖାଦ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ଶରୀରକୁ ଫ୍ରୋଜେନ୍ ଭ୍ରୁଣ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ପ୍ରକ୍ରିୟା ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ ଏବଂ ସର୍ବୋତ୍ତମ ଓଜନ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ।

– ଜୀବନଶୈଳୀ:

ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣର ନିଦ୍ରା, ନିୟମିତ ବ୍ୟାୟାମ କରିବା, ଧୂମପାନ ଏବଂ ମଦ୍ୟପାନ ଛାଡ଼ିବା ଏବଂ ଭଲ ମାନସିକ ସନ୍ତୁଳନ ରଖିବା IVFର ସଫଳତାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ।

– ଔଷଧ:

ଠିକ୍ ସମୟରେ ଔଷଧ ଖାଇବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ ଅଟେ।

ପିତାମାତା ହେବା ପାଇଁ ଏକ ସାମଗ୍ରିକ ଆଭିମୁଖ୍ୟର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି। ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରକ୍ରିୟା ବିଷୟରେ ସ୍ପଷ୍ଟତା ରହିବା, ପ୍ରକ୍ରିୟା ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ କରିବା ଏବଂ ସାଥୀଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ଆପଣଙ୍କୁ ଅସୁବିଧାମୁକ୍ତ ଉପାୟରେ IVF କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ। ପିତାମାତା ହେଉଥିବାରୁ ଶୁଭେଚ୍ଛା!