તમામ હકીકતો જે તમને ફેલોપિયન ટ્યુબ બ્લોકેજ અને વંધ્યત્વ વિશે જાણવાની જરૂર છે

Author: Dr. Jigna Tamagond ,Consultant – Fertility Specialist

વંધ્યત્વ મોટી સંખ્યામાં લોકોને અસર કરે છે. જાણીતા અને અજાણ્યા કારણોને લીધે તમામ લિંગ વંધ્યત્વ અનુભવે છે. ફેલોપિયન ટ્યુબમાં બ્લોકેજ એ સ્ત્રી વંધ્યત્વના પ્રચલિત કારણોમાંનું એક છે.

ફેલોપિયન ટ્યુબમાં બ્લોકેજ એ વિશ્વભરની લગભગ 30% સ્ત્રીઓમાં વંધ્યત્વનું કારણ છે.

ફેલોપિયન ટ્યુબ એ પુલ છે જે અંડાશય અને ગર્ભાશયને જોડે છે.

તે ગર્ભધારણ પ્રક્રિયામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.

તે ઇંડાને અંડાશયમાંથી ગર્ભાશય સુધી યાત્રા કરવા દે છે. શુક્રાણુ જે ગર્ભાશયમાંથી ફેલોપિયન ટ્યુબ દ્વારા ઇંડા સાથે મળવા માટે ઉપર તરફ જાય છે જે ઇંડાના સંભવિત ગર્ભાધાનમાં પરિણમી શકે છે.

ફલિત ઇંડા આ પુલમાંથી પસાર થાય છે અને ગર્ભાશયમાં રોપવામાં આવે છે પરિણામે ગર્ભાવસ્થા થાય છે.

પ્રજનનક્ષમતા પર ટ્યુબલ બ્લોકેજની અસર:

ટ્યુબલ બ્લોકેજના પરિણામે, ઇંડાનું ગર્ભાધાન થતું નથી. અથવા જો ગર્ભાધાન થાય તો પણ (આંશિક રીતે અવરોધિત નળીઓને કારણે), ફેલોપિયન ટ્યુબમાં અવરોધ ગર્ભાશયમાં ફલિત ઇંડાની હિલચાલને પ્રતિબંધિત કરે છે, જે એક્ટોપિક ગર્ભાવસ્થા તરફ દોરી જાય છે.

તેમ છતાં, ઇંડા માટે ફલિત થવું અને ગર્ભાધાનમાં પરિણમે તે હાજી શક્ય છે જો માત્ર એક ફેલોપિયન ટ્યુબમાં અવરોધ હોય.

તમામ કારણો પૈકી, નીચે કેટલાક પરિબળો છે જે ટ્યુબલ બ્લોકેજમાં પરિણમે છે:

• ચેપને કારણે ડાઘ પેશીની ઉપસ્થિતિ (જેમ કે પેલ્વિક ઇન્ફ્લેમેટરી ડિસીઝ અને એસટીઆઈ)
• પેટની સર્જરીનો ઇતિહાસ – એપેન્ડિક્સ દૂર કરવાની સર્જરી, એક્ટોપિક ગર્ભાવસ્થા
• એન્ડોમેટ્રિઓસિસ
• ગર્ભાશય અને ફેલોપિયન ટ્યુબમાં બળતરા
• જન્મજાત ખામી અને ગર્ભાશય અને ફેલોપિયન ટ્યુબની અસાધારણતા
• ગર્ભાશયમાં ફાઈબ્રોઈડ અથવા પોલિપ્સ

લક્ષણો કે તમને કદાચ અવરોધિત નળીઓ હોઈ શકે છે:

ફેલોપિયન ટ્યુબ બ્લોકેજના લક્ષણો બ્લોકેજના મૂળ કારણ પર આધાર રાખે છે.

ઉદાહરણ તરીકે, એન્ડોમેટ્રિઓસિસના કિસ્સામાં, વ્યક્તિ ભારે અને પીડાદાયક માસિક અનુભવી શકે છે.

હાઈડ્રોસાલ્પિનક્સના કિસ્સામાં પેટની એક બાજુએ હળવાથી નિયમિત દુખાવો થાય છે.

કેટલીક સ્ત્રીઓ પેલ્વિક પ્રદેશમાં અવ્યવસ્થિત રીતે અથવા તેમના માસિક દરમિયાન પીડા અનુભવી શકે છે.

જો કે, નિદાન પર, આ સ્થિતિનું સંચાલન અને સારવાર કરી શકાય છે.

નિદાન:

અવરોધિત ફેલોપિયન ટ્યુબ તેમના મૂળ કારણ-વિશિષ્ટ લક્ષણોને કારણે ઓળખવી મુશ્કેલ છે. સામાન્ય રીતે, જ્યાં સુધી વ્યક્તિ ગર્ભવતી થવામાં મુશ્કેલીનો સામનો ન કરે ત્યાં સુધી સ્થિતિનું નિદાન થતું નથી.

અવરોધિત ફેલોપિયન ટ્યુબનું નિદાન કરવા માટે સૌથી સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતા પરીક્ષણો:

• હિસ્ટરોસાલ્પિંગોગ્રામ અથવા એચએસજી એ એક એક્સ-રે પરીક્ષણ છે, જેમાં ફેલોપિયન ટ્યુબમાં બ્લોકેજને શોધવા માટે ગર્ભાશયમાં સલામત બિન-ઝેરી ડાય ઇન્જેક્ટ કરવામાં આવે છે.
• સોનોહિસ્ટરોગ્રામ, જેને સામાન્ય રીતે સોનોગ્રામ કહેવામાં આવે છે, તે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પરીક્ષણ છે જેનો ઉપયોગ ગર્ભાશયની અંદરનો ભાગ જોવા માટે થાય છે. તે ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરીને કમ્પ્યુટર છબી બનાવે છે.
• લેપ્રોસ્કોપી કીહોલ સર્જરી તરીકે જાણીતી છે જેમાં શરીરમાં એક નાનો કટ કરીને એક નાનો કેમેરો દાખલ કરવામાં આવે છે જે પેટની અંદરનો ભાગ જોવામાં મદદ કરે છે.

અવરોધિત ફેલોપિયન ટ્યુબ માટે સારવાર વિકલ્પો:

ઉલ્લેખ કરેલ મુજબ, જો ફેલોપિયન ટ્યુબ આંશિક રીતે અવરોધિત હોય અથવા એક નળી ખુલ્લી હોય તો પણ વ્યક્તિ ગર્ભવતી થઈ શકે છે. જો કે, આંશિક રીતે અવરોધિત નળીના કિસ્સામાં એક્ટોપિક ગર્ભાવસ્થાનું જોખમ વધારે છે.

બંને ફેલોપિયન ટ્યુબમાં સંપૂર્ણ અવરોધની સ્થિતિમાં, સારવાર વિના ગર્ભધારણ થવાની શક્યતા ઘણી ઓછી છે.

ફેલોપિયન ટ્યુબ બ્લોકેજ સારવારના વિકલ્પો નિમ્ન પર આધારિત છે

• વ્યક્તિની ઉંમર
• ખોડખાંપણનો પ્રકાર/કારણ
• અવરોધનું સ્થાન

પેલ્વિક ચેપના નિદાનના કિસ્સામાં, એન્ટિબાયોટિક્સ સૂચવવામાં આવે છે.

સર્જરીની જરૂર હોય તેવી પરિસ્થિતિઓમાં, લેપ્રોસ્કોપીનો ઉપયોગ થાય છે. આ પદ્ધતિનો ઉદ્દેશ્ય અવરોધને દૂર કરવાનો અને ફેલોપિયન ટ્યુબને ખોલવાનો છે જેથી સ્ત્રીની ગર્ભધારણની શક્યતા વધુ સારી બને.

સર્જરી પછી ગર્ભધારણની શક્યતા આના પર નિર્ભર છે:

• ઉંમર
• જીવનસાથીનું શુક્રાણુ સ્વાસ્થ્ય
• ફેલોપિયન ટ્યુબ નુકસાનનું સ્તર

એવા કિસ્સાઓમાં કે જ્યાં સર્જરીની ભલામણ કરવામાં આવતી નથી અથવા અસફળ સર્જિકલ પરિણામની સ્થિતિમાં, વ્યક્તિને ઇન-વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન (આઈવીએફ)ની સલાહ આપવામાં આવે છે.

આઈવીએફમાં નિયંત્રિત પ્રયોગશાળા પરિસ્થિતિઓ હેઠળ શુક્રાણુ સાથે ઇંડાનું ગર્ભાધાન થાય છે. ફલિત ઇંડાને ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવે છે, જે ગર્ભાશયમાં પ્રત્યારોપણ પછી સફળ ગર્ભાવસ્થામાં પરિણમે છે.

યોગ્ય સમયે યોગ્ય હસ્તક્ષેપ સાથે ફેલોપિયન ટ્યુબ બ્લોકેજના કિસ્સામાં પણ, તમારું બાળક થાય તેવું સ્વપ્ન જોવું શક્ય છે.

તંદુરસ્ત અને સુરક્ષિત સગર્ભાવસ્થા થવાની તમારી તકોને સમજવા માટે, ઉપલબ્ધ સારવાર વિકલ્પો અને તમારા માટે યોગ્ય હોય તે વિશે હંમેશા તમારા ડૉક્ટરની સલાહ લો.