આઈવીએફ સફળતા દરને સમજવું

Author: Dr D Maheswari, Consultant & Fertility Specialist, Oasis Fertility.

ઘણા દંપતી વિલંબથી માતાપિતા બનવા, જીવનશૈલીના પરિબળો, ડાયાબિટીસ, પીસીઓએસ અને અન્ય હોર્મોનલ સમસ્યાઓને કારણે આજકાલ આઈવીએફ સારવાર કરાવડાવે છે. જો કે, ઘણા લોકો આઈવીએફ સફળતાના દરો અને સફળતા દર નક્કી કરતા પરિબળોને સમજી શકતા નથી. દંપતી આઈવીએફ લેતા પહેલા, દંપતી માટે માત્ર આઈવીએફ પ્રક્રિયા વિશે જ નહીં પરંતુ ફર્ટિલિટી ક્લિનિક દ્વારા ઓફર કરવામાં આવતા સફળતાના દર વિશે પણ જાણવું મહત્વપૂર્ણ છે. ઇંડા અને શુક્રાણુની ગુણવત્તાથી લઈને, ભ્રૂણની ગુણવત્તા, આઈવીએફ લેબના ધોરણો, ચિકિત્સક અને એમ્બ્રિયોલોજિસ્ટની કુશળતા, દંપતીની જીવનશૈલી વગેરે સુધી સફળતાના દરને પ્રભાવિત કરતા ઘણાં પરિબળો છે. ચાલો આઈવીએફ સફળતા દરમાં યોગદાન આપતા દરેક પરિબળને ઊંડાણપૂર્વક જાણીએ.

ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રક્રિયા શું છે?

આઈવીએફ/ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન એ એક સહાયિત પ્રજનન તકનીક છે જે દંપતીને બાળકને જન્મ આપવામાં મદદ કરે છે જો તેઓ પુરૂષ વંધ્યત્વ, એન્ડોમેટ્રિઓસિસ, ટ્યુબલ બ્લોકેજ, ઓછી એગ રિઝર્વ અને અન્ય પ્રજનન સમસ્યાઓ જેવા વિવિધ કારણોસર કુદરતી રીતે ગર્ભધારણ કરવામાં અસમર્થ હોય. આ પ્રક્રિયામાં, કેટલાક હોર્મોનલ ઇન્જેક્શન દ્વારા, ઇંડાને સ્ત્રી સાથી પાસેથી લેવામાં આવે છે અને પુરૂષ સાથીના શુક્રાણુઓ સાથે જોડવામાં આવે છે જેના પરિણામે ગર્ભની રચના થાય છે જે પાછળથી વધુ વૃદ્ધિ અને વિકાસ માટે સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં પાછું મૂકવામાં આવે છે.

આઈવીએફ ફ્રેશ એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર અથવા ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર તરીકે કરી શકાય છે. જ્યારે ગર્ભની રચનાના 3 કે 5 દિવસમાં ગર્ભ સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે, ત્યારે તેને તાજું ગર્ભ સ્થાનાંતરણ કહેવામાં આવે છે. જ્યારે ગર્ભ ફ્રોઝન કરવામાં આવે છે અને એક મહિના પછી અથવા પછીથી સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં સ્થાનાંતરિત થાય છે, ત્યારે તેને ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર કહેવાય છે. ફ્રોઝન એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર ફ્રેશ એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર કરતાં વધુ સારી સફળતા દર ધરાવે છે.

સિંગલ એમ્બ્રીયો ટ્રાન્સફર જેવી અદ્યતન ટેક્નોલોજી જેમાં માત્ર એક સ્વસ્થ ગર્ભ પસંદ કરવામાં આવે છે અને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે તે માતા અને બાળક બંને માટે બહુવિધ ગર્ભાવસ્થાના જોખમ અને ડર વિના માત્ર એક સ્વસ્થ બાળકની સફળ ગર્ભાધાન અને પ્રસવને સક્ષમ બનાવે છે. આઈવીએફ દ્વારા કેટલાક લખો દંપતીને માતાપિતા બનવાનો આનંદ મળ્યો છે.

આઈવીએફ સફળતા દરને અસર કરતા પરિબળો:

1. સ્ત્રીની ઉંમર:

આઈવીએફ સફળતાના દરની આગાહી કરવા માટે મહિલાની ઉંમર એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ પરિબળ છે કારણ કે 32 વર્ષ પછી મહિલાઓની પ્રજનન ક્ષમતામાં ઘટાડો થાય છે અને 37 પછી ઝડપથી ઘટાડો જોવા મળે છે. ઉસાઇટ્સની ગુણવત્તા અને માત્રામાં ઘટાડો થાય છે પરિણામે કસુવાવડનું જોખમ વધે છે અને બાળકમાં જન્મજાત વિસંગતતાઓ પણ થાય છે. આઈવીએફ પરિણામો પણ મોટી ઉંમરમાં માતા બનવાથી નકારાત્મક રીતે પ્રભાવિત થાય છે જે કસુવાવડ અને પ્રસૂતિ સંબંધી જોખમો તરફ દોરી જાય છે.

2. વંધ્યત્વનું કારણ:

કેટલાક અભ્યાસોએ સૂચવ્યું છે કે આઈવીએફ સારવારની સફળતા નક્કી કરવામાં વંધ્યત્વનું કારણ પણ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.

3. મહિલાનું વજન:

વધુ વજન/સ્થૂળ સ્ત્રીઓમાં આઈવીએફ સારવાર પ્રક્રિયા દરમિયાન સ્ટિમ્યુલેશન માટે નબળો પ્રતિસાદ હોય છે અને તેમાંથી માત્ર થોડા જ ઉસાઇટ (ઇંડા) મેળવી શકાય છે. સ્થૂળતા ગર્ભાધાન દરમાં ઘટાડો અને કસુવાવડના ઉચ્ચ દરમાં પરિણમી શકે છે. વજન ઘટાડવું આઈવીએફ પરિણામ સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે.

4. ઇંડા, શુક્રાણુ અને ગર્ભની ગુણવત્તા:

સકારાત્મક આઈવીએફ પરિણામ માટે, ગેમેટ્સ એટલે કે ઇંડા અને શુક્રાણુની ગુણવત્તા અને ઇંડા અને શુક્રાણુના સંમિશ્રણથી બનેલા ગર્ભની ગુણવત્તા પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. માઇક્રોફ્લુઇડિક્સ જેવી અદ્યતન શુક્રાણુ પસંદ કરવાની પદ્ધતિઓ છે જે આઈવીએફ પ્રક્રિયા માટે શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તાના શુક્રાણુની પસંદગીમાં મદદ કરી શકે છે. ઇંડાની નબળી ગુણવત્તા સફળતાના દરને અસર કરશે અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં, આઈવીએફ સફળતા દરને સુધારવા માટે દાતા ઇંડાને પ્રાધાન્ય આપી શકાય છે.

35 વર્ષથી વધુ ઉંમરની મહિલાઓ અથવા આનુવંશિક વિકૃતિઓ ધરાવતા યુગલોના કિસ્સામાં પીજીટી (પ્રી-ઇમ્પ્લાન્ટેશન જિનેટિક ટેસ્ટિંગ) જેવી અદ્યતન તકનીકોનો ઉપયોગ કરીને ટ્રાન્સફર માટે શ્રેષ્ઠ ગર્ભ પસંદ કરી શકાય છે, જેનાથી કસુવાવડનું જોખમ ઘટે છે.

5. જીવનશૈલી પરિબળો:

ધુમ્રપાન, મદ્યપાન અને જંક ફૂડનું સેવન આઈવીએફ પરિણામો પર નકારાત્મક અસર કરી શકે છે.

6. એન્ડોમેટ્રાયલ જાડાઈ અને આઈવીએફ સફળતા દર:

એન્ડોમેટ્રીયમ/ગર્ભાશયના અસ્તરની જાડાઈ સફળ ગર્ભાધાનમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. 7mm કરતાં ઓછું એન્ડોમેટ્રીયમ પ્રત્યારોપણ અને ગર્ભાવસ્થા દર ઘટાડી શકે છે.

ભારતમાં આઈવીએફ સફળતા દર શું છે?

આઈવીએફની સફળતાનો દર દંપતીથી દંપતી બદલાય છે કારણ કે ઉંમર, બીએમઆઈ, વંધ્યત્વનું કારણ, જીવનશૈલી વગેરે દરેક વ્યક્તિથી વ્યક્તિ બદલાય છે. અત્યાધુનિક આઈવીએફ લેબ્સ, નિષ્ણાત ફર્ટિલિટી એક્સપર્ટ અને એમ્બ્રિયોલોજિસ્ટના કારણે ભારતમાં ઓએસિસ ફર્ટિલિટીમાં આઈવીએફ સફળતાનો દર 69% છે.

ઉંમર દ્વારા આઈવીએફ સફળતા દર:

ઉંમર આઈવીએફ સારવાર પ્રક્રિયાના પરિણામ પર નકારાત્મક અસર કરે છે. ઓએસિસ ફર્ટિલિટી ખાતે, 30 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની સ્ત્રીઓ માટે, આઈવીએફ સફળતાનો દર 60% કરતાં વધુ છે જ્યારે 35 વર્ષથી વધુ ઉંમરની સ્ત્રીઓ માટે, સફળતાનો દર 50% છે.

જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કે જે આઈવીએફ સારવાર પ્રક્રિયા હાથ ધરતા પહેલા જરૂરી છે:

– વજન વ્યવસ્થાપન:

વજનમાં ઘટાડો આઈવીએફ સફળતા દરને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે. તમારું બીએમઆઈ જાણો અને આઈવીએફ લેતા પહેલા વજન ઘટાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું શરૂ કરો.

– આરોગ્યપ્રદ આહાર:

સફળ ગર્ભાધાન હાંસલ કરવા માટે આરોગ્યપ્રદ આહાર ઘણી મદદ કરી શકે છે.

– કસરત:

એકંદર આરોગ્ય સુધારવા અને વધુ સારી આઈવીએફ સફળતા દરમાં મદદ કરવા માટે નિયમિત કસરત ખૂબ જ જરૂરી છે.

– તણાવનું સંચાલન:

તણાવ માસિક ચક્રને અસર કરી શકે છે અને નબળા આઈવીએફ પરિણામો તરફ દોરી શકે છે. એકવાર તમે આઈવીએફ લેવાનું નક્કી કરી લો, પછી તમારું મન શાંત અને તણાવમુક્ત હોવું જરૂરી છે. ચિંતા, ડર અથવા ડિપ્રેશન ગર્ભાવસ્થાની શક્યતા ઘટાડી શકે છે.

માતાપિતા બનવું એ એક અદ્ભુત સફર છે પછી ભલે તે કુદરતી માધ્યમથી હોય કે આઈવીએફ. તમે આઈવીએફ સારવાર કરાવો તે પહેલાં ઇન વિટ્રો ફર્ટિલાઇઝેશન પ્રક્રિયા વિશે સ્પષ્ટતા હોવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. એટલું જ નહીં પરંતુ સકારાત્મક માનસિકતા અને વાસ્તવિક અપેક્ષાઓ રાખવાથી તમને કોઈપણ મુશ્કેલી વિના સારવારની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થવામાં મદદ મળશે. આઈવીએફ સફળતા દરની વાત આવે ત્યારે જીવનશૈલીના પરિબળો ગેમ-ચેન્જર બની શકે છે, ધૂમ્રપાન છોડીને, શરાબનું સેવન ઘટાડીને અને આરોગ્યપ્રદ આહારનો સમાવેશ કરીને તમારી જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરવો ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. માતાપિતા બનવા માટે શુભેચ્છાઓ! તમારી ચિંતાઓથી મુક્ત થાઓ અને આત્મવિશ્વાસ સાથે આઈવીએફ કરવો, જો તમારા ડૉક્ટર તેની ભલામણ કરે તો!